فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد سوم

۳۴- باب: النَّهْيِ لِلْبَائِعِ أَن لاَ یُجفِّلَ الإِبِلَ وَالْبَقَرَ وَالْغَنَمَ
باب [۳۴]: فروشنده نباید شیر شتر، گاو، و گوسفند را در پستان آن‌ها ذخیره نماید

۱٠۲۳- عَن أَبَي هُرَيْرَةَ س، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنِ اشْتَرَى غَنَمًا مُصَرَّاةً، فَاحْتَلَبَهَا، فَإِنْ رَضِيَهَا أَمْسَكَهَا، وَإِنْ سَخِطَهَا فَفِي حَلْبَتِهَا صَاعٌ مِنْ تَمْرٍ» [رواه البخاری: ۲۱۵۱].

۱٠۲۳- از ابو هریرهسروایت است که گفت: پیامبر خدا جفرمودند:

«اگر کسی گوسفندی را خرید که شیر در پستانش ذخیره شده بود، سپس آن را دوشید، اگر رضایت داشت، آن را نگهدارد، و اگر بدش آمد، [و گوسفند را پس داد] در مقابل شیری که استفاده کرده است، یک صاع خرما برای صاحب گوسفند بدهد» [۳٩۲].

[۳٩۲] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: جمهور علماء و از آن جمله امام ابو یوسف و امام محمد رحمهما الله از مذهب احناف با استناد به این حدیث می‌گویند: اگر کسی گوسفندی را خرید که شیر در پستان‌هایش ذخیره بود تا مشتری فکر کند که این گوسفند بسیار شیر می‌دهد، و بعد از آن فهمیده شد که چنین نیست، حق دارد که آن گوسفند را مسترد نماید، ولی در مقابل شیری که از آن گوسفند استفاده کرده است، باید یک صاع خرما برای صاحب آن گوسفند پس بدهد. امام ابو حنیفه/می‌گوید: در چنین حالتی خریدار حق پس دادن گوسفند را ندارد، و چیزی را که حق دارد آن است که فرق نقصان را از صاحب گوسفند پس بگیرد، مثلا: اگر گوسفندی را به صد درهم به این اساس خریده بود که روزانه یک کیلو شیر می‌دهد، ولی بعد از دوشیدن ثابت شد که نیم کیلو شیر می‌دهد، دراین صورت حق دارد که فرق قیمت بین گوسفندی را که یک کیلو شیر می‌دهد و گوسفندی را که نیم کیلو شیر می‌دهد، از صاحب گوسفند پس بگیرد، و هر طرف برای اثبات قول خود دلایل عقلی و نقلی زیادی را ذکر کرده‌اند. و آنچه را که می‌توان از این دلایل استنتاج کرد این است که دلایل نقلی مؤید نظر اول، و دلایل عقلی تا جای زیادی مؤید نظر ثانی است، و چون قصد هردو طرف طلب حق و رسیدن به حقیقت است، بناءً به فرمودۀ خود پیامبر خدا ج برای هر کدام‌شان ثواب است، منتهی برای مصیب دو ثواب، و برای مخطیء یک ثواب است.