فیض الباری شرح مختصر صحیح البخاری- جلد سوم

۴۳- باب: صَومِ یَوْمِ عَاشُورَاءَ
باب [۴۳]: روزه گرفتن روز عاشورا

٩٧٠- عَن عَائِشَةَ ل، قَالَتْ: «كَانَ يَوْمُ عَاشُورَاءَ تَصُومُهُ قُرَيْشٌ فِي الجَاهِلِيَّةِ، وَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ جيَصُومُهُ، فَلَمَّا قَدِمَ المَدِينَةَ صَامَهُ، وَأَمَرَ بِصِيَامِهِ، فَلَمَّا فُرِضَ رَمَضَانُ تَرَكَ يَوْمَ عَاشُورَاءَ، فَمَنْ شَاءَ صَامَهُ، وَمَنْ شَاءَ تَرَكَهُ» [رواه البخاری: ۲٠٠۲].

٩٧٠- از عائشهلروایت است که گفت: مردم قریش در زمان جاهلیت، روز (عاشورا) را روزه می‌گرفتند، و پیامبر خدا جهم این روز را روز می‌گرفتند.

چون به مدینه آمدند، این روز را روزه گرفتند، [و دیگران را هم] به روزه گرفتن آن امر کردند.

چون روزۀ ماه رمضان فرض گردید، [روزه گرفتن] روز (عاشورا) را ترک کردند، [از آن به بعد] کسی که می‌خواست [روز عاشورا] را روزه می‌گرفت، و کسی که نمی‌خواست روزه نمی‌گرفت [۳۲٧].

٩٧۱- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ب، قَالَ: قَدِمَ النَّبِيُّ جالمَدِينَةَ فَرَأَى اليَهُودَ تَصُومُ يَوْمَ عَاشُورَاءَ، فَقَالَ: «مَا هَذَا؟»، قَالُوا: هَذَا يَوْمٌ صَالِحٌ هَذَا يَوْمٌ نَجَّى اللَّهُ بَنِي إِسْرَائِيلَ مِنْ عَدُوِّهِمْ، فَصَامَهُ مُوسَى، قَالَ: «فَأَنَا أَحَقُّ بِمُوسَى مِنْكُمْ»، فَصَامَهُ، وَأَمَرَ بِصِيَامِهِ [رواه البخاری: ۲٠٠۴].

٩٧۱- از ابن عباسبروایت است که گفت: پیامبر خدا جبه مدینه آمدند و دیدند که یهود روز (عاشوراء) را روزه می‌گیرند.

پرسیدند: «این روزه گرفتن برای چیست»؟

گفتند: این روز نیکی است، روزی است که خداوند بنی اسرائیل را از دشمن آن‌ها [فرعون] نجات داد، از این جهت موسی÷آن را روزه گرفت.

فرمودند: «من به موسی نسبت به شما مستحق ترم»، و همان بود که این روز را روزه گرفتند، و به روزه گرفتن آن، امر فرمودند [۳۲۸].

[۳۲٧] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: ۱) روز (عاشوراء) روز دهم ماه محرم است، و فضیلت این روز از این جهت است که خداوند متعال در این روز، سیزده نفر از انبیاء خود را مورد رحمت و کرم قرار داد، و این‌ها عبارت اند از: أ) آدم÷: که در این روز توبه‌اش قبول گردید. ب) ادریس÷: که در این روز به آسمان برده شد. ج) نوح÷: که در این روز کشتی‌اش بر روی جودی قرار گرفت. د) ابراهیم÷: که در این روز متولد شد. ه) یعقوب÷: که در این روز بینائی‌اش را باز یافت. و) یوسف÷: که در این روز از چاه نجات یافت. ز) ایوب÷: که در این روز از مریضی شفا یافت. ح) یونس÷: که در این روز از بطن ماهی نجات یافت. ط) موسی÷: که در این روز از دریا نجات یافت، و فرعون غرق شد. ی) داود÷: که در این روز توبه‌اش قبول شد. ک) سلیمان÷: که در این روز به پادشاهی رسید. ل) عیسی÷: که در این روز متولد گردید. م) محمد ج: که در این روز گناهان گذشته و آینده‌اش آمرزیده شد. ۲) روزه گرفتن روز عاشوراء، به اتفاق علماء واجب نیست، بلکه مستحب و یا سنت است، در فضیلت روزه گرفتن روز عاشوراء احادیث بسیاری آمده است، از آن جمله در صحیح مسلم از ابو قتادهسروایت است که پیامبر خدا جفرمودند: «امید من آن است که به سبب روزۀ روز عاشوراء، خداوند گناهان سال گذشته را ببخشد». ۳) آنچه که در مورد فضیلت نماز خواندن در شب عاشوراء، و یا روز عاشوراء، آمده است، اصل شرعی ندارد، و حدیثی که می‌گوید: «کسی که در روز عاشوراء سرمه به چشمش بکشد، هیچگاه به درد چشم گرفتار نمی‌شود» حدیث دروغ و موضوعی است که قاتلان حسینسآن را وضع و افتراء نموده‌اند. ۴) احادیثی که در مورد روزه گرفن روز عاشوراء آمده است، هیچ ارتباطی به واقعۀ تأسف بار شهادت امام حسینسندارد، و شاید، روی تصادف بوده است که چنین واقعۀ اسف باری در روز (عاشوراء) رخ داده است، و چنین تصادفاتی در صفحات تاریخ کم نیست. [۳۲۸] از احکام و مسائل متعلق به این حدیث آنکه: امر پیامبر خدا جبه روزه گرفتن این روز، و فرضیت روزه گرفتن روز عاشوراء، پیش از فرضیت روزۀ رمضان بود، و بعد از اینکه روزۀ رمضان فرض گردید، فرضیت روزۀ عاشوراء نسخ گردید، و از این موضوع قبلاً هم یاد آوری به عمل آمد.