باب ۵۴: آشنایى با دو رکعت نمازى که پیغمبر جآن را بعد از نماز عصر مى‌خواند
۴۷۷- حدیث: «أُمِّ سَلَمَةَ عَنْ كُرَیْبٍ، أَنَّ ابْنَ عَبَّاسٍ، وَالْمِسْوَرَ بْنَ مَخْرَمَةَ، وَعَبْدَ الرَّحْمنِ بْنَ أَزْهَرَ أَرْسَلُوهُ إِلَى عَائِشَةَ، فَقَالُوا: اقْرأْ عَلَیْهَا السَّلاَمَ مِنَّا جَمِیعًا، وَسَلْهَا عَنِ الرَّكْعَتَیْنِ بَعْدَ صَلاَةِ الْعَصْرِ، وَقُلْ لَهَا: إِنَّا أُخْبِرْنَا أَنَّكِ تُصَلِّینَهُمَا، وَقَدْ بَلَغَنَا أَنَّ النَّبِیَّ جنَهَى عَنْهُمَا وَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: وَكُنْتُ أَضْرِبُ النَّاسَ مَعَ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْهُمَا.
قَالَ كُرَیْبٌ: فَدَخَلْتُ عَلَى عَائِشَةَ، فَبَلَّغْتُهَا مَا أَرْسَلُونِی؛ فَقَالَتْ: سَلْ أُمَّ سَلَمَةَ فَخَرَجْتُ إِلَیْهِمْ فَأَخْبَرْتُهُمْ بِقَوْلِهَا، فَرَدُّونِی إِلَى أُمِّ سَلَمَةَ بِمِثْلِ مَا أَرْسَلُونِی بِهِ إِلَى عَائِشَةَ، فَقَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ: سَمِعْتُ النَّبِیَّ جیَنْهَى عَنْهَا ثُمَّ رَأَیْتُهُ یُصَلِّیهِمَا حِینَ صَلَّى الْعَصْرَ، ثُمَّ دَخَلَ وَعِنْدِی نِسْوَةٌ مِنْ بَنِی حَرَامٍ مِنَ الأَنْصَارِ، فَأَرْسَلْتُ إِلَیْهِ الْجَارِیَةَ، فَقُلْتُ قُومِی بِجَنْبِهِ، قُولِی لَهُ: تَقُولُ لَكَ أُمُّ سَلَمَةَ یَا رَسُولَ اللهِ سَمِعْتُكَ تَنْهَى عَنْ هَاتَیْنِ وَأَرَاكَ تُصَلِّیهِمَا فَإِنْ أَشَارَ بِیَدِهِ فَاسْتأْخِرِی عَنْهُ فَفَعَلَتِ الْجَارِیَةُ، فَأَشَارَ بِیَدِهِ فَاسْتَأْخَرَتْ عَنْهُ فَلَمَّا انْصَرَفَ، قَالَ: یَا بِنْتَ أَبِی أُمَیَّةَ سَأَلْتِ عَنِ الرَّكْعَتَیْنِ بَعْدَ الْعَصْرِ، وَإِنَّهُ أَتَانِی نَاسٌ مِنْ عَبْدِ الْقَیْسِ فَشَغَلُونِی عَنِ الرَّكْعَتَیْنِ اللَّتَیْنِ بَعْدَ الظُّهْرِ، فَهُمَا هَاتَانِ» [۵۲۱].
یعنی: «کریب گوید: ابن عباس و مسور بن مخرمه و عبدالرحمن بن أزهر مرا به نزد عایشهلفرستادند و گفتند: سلام ما را به او برسان و درباره دو رکعت نماز بعد از نماز عصر از او سؤال کن و به او بگو ما شنیده‌ایم که شما بعد از نماز عصر دو رکعت را مى‌خوانى، در حالیکه به ما رسیده است که پیغمبر جاز خواندن آن نهى کرده است، ابن عباس گوید: من و عمر مردم را به خاطر دو رکعت نماز بعد از عصر مى‌زدیم، (واجازه نمى‌دادیم به خلاف دستور پیغمبر جنماز بخوانند). کریب گوید: پیش عایشه رفتم سفارشى را که به من کرده بودند به او گفتم، عایشه گفت: این موضوع را از امّ سلمه (همسر پیغمبر جبپرسید، من هم به نزد ابن عباس و سایرین بازگشتم و سخن عایشه را به ایشان گفتم، آنگاه مرا به سوى امّ سلمه فرستادند، گفتند: آنچه را که از عایشه پرسیدى از امّ سلمه نیز بپرس (وقتى که از امّ سلمه پرسیدم) امّ سلمه گفت: من شنیده بودم پیغمبر جاز خواندن دو رکعت نماز بعد از نماز عصر نهى فرموده است، وقتى که بعد از نماز عصر وارد منزل من شد و چند نفر از زنان بنى حرام پیش من بودند دیدم دو رکعت نماز را مى‌خواند، من هم کنیزى را پیش پیغمبر جفرستادم گفتم: برو در کنار پیغمبر جبایست و به او بگو: اى رسول خدا! امّ سلمه مى‌گوید: ما از شما شنیده‌ایم که از خواندن این دو رکعت بعد از نماز عصر نهى مى‌نمودى، الآن مى‌بینم آن را مى‌خوانى؟ اگر پیغمبر جبه دست اشاره‌اى کرد، عجله نکنید و در آنجا بایست (تا پیغمبر جتمام مى‌شود) آن کنیز پیش پیغمبر جآمد و آنچه که امّ سلمه به او گفته بود به عرض پیغمبر جرساند و پیغمبر جبا دست به او اشاره کرد و او هم ایستاد تا پیغمبر جاز نمازش فارغ شد، پیغمبر جفرمود: اى دختر ابى امیه! از دو رکعت نماز بعد از نماز عصر پرسیدى، عده‌اى از طایفه‌ى ابن قیس پیش من آمدند و با آنان مشغول شدم و دو رکعت نماز (سنّت) بعد از ظهر را فراموش نمودم و این دو رکعت همان دو رکعت نماز بعد از ظهر است».
۴۷۸- حدیث: «عَائِشَةَ، قَالَتْ: رَكْعَتَانِ لَمْ یَكُنْ رَسُولُ اللهِ جیَدَعُهُمَا سِرًّا وَلاَ عَلاَنِیَةً؛ رَكْعَتَانِ قَبْلَ صَلاَةِ الصُّبْحِ، وَرَكْعَتَانِ بَعْدَ الْعَصْرِ» [۵۲۲].
یعنی: «عایشه گوید: هیچ گاه پیغمبر جچه آشکارا و چه پنهان دو نماز را ترک نمى‌کرد، یکى دو رکعت نماز قبل از نماز صبح و دیگرى دو رکعت بعد از نماز عصر بود». (علماء در مورد دو رکعت نماز بعد از نماز عصر اختلاف نظر دارند عده‌اى با توجّه به حدیث امّ سلمه و نهى عمر و عبدالله ابن عباس آن را مکروه مى‌دانند و عده‌اى دیگر با توجّه به حدیث حضرت عایشه معتقد به مندوب بودن آن مى‌باشند، دانشمند و محدث بزرگ جهان اسلام ابن حجر عسقلانى در جلد دوم کتاب فتح البارى صفحه ۵۱ و ۵۲ براى توافق و جمع این دو حدیث با هم مى‌فرماید: نهى پیغمبر جو عمر و عبدالله ابن عباس مخصوص نمازهاى سنّتى است که عمدآ تا نزدیکى غروب آفتاب به تأخیر مى‌افتد. و اینکه حضرت عایشه مى‌گوید پیغمبر جهرگز چه به صورت آشکار و چه پنهانى این دو رکعت را ترک نکرده است، یعنى بعد از آمدن جماعت بن عبدالقیس و خواندن دو رکعت سنّت بعد از ظهر بعد از نماز عصر دیگر از آن ببعد هرگز این دو رکعت را در منزل ترک نمى‌کرد، ولى چون در منزل بود عمر و عبدالله ابن عباس از آن بى‌اطلاع بودند).
[۵۲۱]- أخرجه البخاری فی: ۲۲ كتاب السهو: ۸ باب إذا كُلِّم وهو یصلی فأشار بیده واستمع. [۵۲۲]- أخرجه البخاری فی: ۹ كتاب مواقیت الصلاة: ۳۳ باب ما یصلی بعد العصر من الفوائت ونحوها.