باب ۱۶: صدقه شامل هر کار خیر و هر نیکى و احسانى مى‌باشد و هر کار خیر صدقه است
۵۸۹- حدیث: «أَبِی مُوسَى، قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ج: عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ صَدَقَةٌ قَالُوا: فَإِنْ لَمْ یَجِدْ قَال: فَیَعْمَلُ بِیَدَیْهِ فَیَنْفَعُ نَفْسَهُ وَیَتَصَدَّقُ قَالُوا: فَإِنْ لَمْ یَسْتَطِعْ أَوْ لَمْ یَفْعَلْ قَالَ: فَیُعِینُ ذَا الْحَاجَةِ الْمَلْهُوفَ قَالُوا: فَإِنْ لَمْ یَفْعَلْ قَالَ: فَیَأْمُرُ بِالْخَیْرِ أَوْ قَالَ: بِالْمَعْرُوفِ قَالَ: فَإِنْ لَمْ یَفْعَلْ قَالَ: فَیُمْسِكُ عَنِ الشَّرِّ فَإِنَّهُ لَهُ صَدَقَةٌ» [۶۴۳].
یعنی: «ابوموسى گوید: پیغمبر جفرمود: صدقه و احسان بر هر مسلمانى لازم است، اصحاب گفتند: اگر کسى چیزى نداشته باشد، چه باید بکند؟ پیغمبر جفرمود: باید کار بکند تا هم خودش استفاده کند و هم چیزى را ببخشـد، گفتند: اگر کسى قدرت کار نداشت و یا نخواست کار بکند، چه باید بکند؟ پیغمبر جفرمود: به یک نفر محتاج و مظلوم کمک کند، گفتند: اگر به محتاج و مستمند کمک نکرد، چه کند؟ فرمود: مردم را به کارهاى خیر و راه حق دعوت نماید، گفتند: اگر امر به معروف را انجام نداد چه کار کند؟ فرمود: از انجام کارهاى بد خوددارى و پرهیز نماید و این پرهیزکارى براى او صدقه و احسان به حساب مى‌آید».
۵۹۰- حدیث: «أَبِی هُرَیْرَةَس، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: كُلُّ سُلاَمَى مِنَ النَّاسِ عَلَیْهِ صَدَقَةٌ، كُلَّ یَوْمٍ تَطْلُعُ فِیهِ الشَّمْسُ؛ یَعْدِلُ بَیْنَ اثْنَیْنِ صَدَقَةٌ، وَیُعِینُ الرَّجُلَ عَلَى دَابَّتِهِ فَیَحْمِلُ عَلَیْهَا أَو یَرْفَعُ عَلَیْهَا مَتَاعَهُ صَدَقَةٌ، وَالْكَلِمَةُ الطَّیِّبَةُ صَدَقَةٌ وَكُلُّ خَطْوَةٍ یَخْطُوهَا إِلَى الصَّلاَةِ صَدَقَةٌ، وَیُمِیطُ الأَذَى عَنِ الطَّرِیقِ صَدَقَةٌ» [۶۴۴].
یعنی: «ابوهریره گوید: پیغمبر جفرمود: هر روز که خورشید طلوع مى‌کند به تعداد مفصلهاى بدن صدقه واحسان بر انسان مسلمان لازم مى‌باشد، (تا بدینوسیله شکر این نعمت‌ها را به جا آورد)، رعایت عدالت در بین دو نفر صدقه است، کمک کردن به مردم در گذاشتن یا برداشتن بارى از پشت باربرهایشان احسان و صدقه مى‌باشد، و همچنین هر کلمه خیرى که به زبان آید و هر گامى که براى انجام نماز برداشته گردد و هر چیز موذیى که از سر راه دور شود یک صدقه و احسان است».
[۶۴۳]- أخرجه البخاری فی: ۷۸ كتاب الأدب: ۳۳ باب كل معروف صدقة. [۶۴۴]- أخرجه البخاری فی: ۵۶ كتاب الجهاد: ۱۲۸ باب من أخذ بالركاب ونحوه.