حجة الله البالغه - جلد دوم

حسن الخلق عبارت است از سماحت و عدالت:

رسول خدا جفرمود: «خِيَارَكُمْ أَحَاسِنُكُمْ أَخْلاَقًا». «بهترین شما کسانی هستند که دارای بهترین اخلاق باشند».

من می‌گویم: چون در میان سماحت و عدالت یک نوع تعارض وجود دارد، هم چنان‌که ما بر آن هشدار دادیم، و مبنای علوم انبیاء †تا حد الإمکان بر ملاحظه هردو مصلحت بود، لازم شد که در شرایع برای سماحت چیزهای متعین گردد که با عدالت آمیخته گردند، و عدالت را تأیید نمایند، بر آن هشدار دهند، پس دستور رسید به حسن خلق که عبارت است از مجموع چند امر از باب سماحت و عدالت؛ زیرا آن شامل جود، عفو از ظالم، تواضع، ترک حسد و کینه و غضب است، و هریکی از این‌ها از باب سماحت می‌باشد، و نیز شامل برقرار نمودن دوستی با مردم، صله رحم با خویشاوندان، خوش برخوردی با مردم و همدردی با محتاجان است، و این‌ها ازباب عدالت می‌باشند، فصل اول متکی بر دوم است، و دوم بدون اول به پایه تکمیل نمی‌رسد، و این از آن رحمتی است که در شرایع الهی قابل مراعات و ملاحظه است.