حجة الله البالغه - جلد دوم

عقل با نور ایمان منور می‌گردد:

خداوند در قرآن، منورگردیدن عقل را با نور ایمان، بیان نموده است و همچنین فایض‌شدن نور آن را بر نفس هم، توضیح داده است، چنانکه می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ إِذَا مَسَّهُمۡ طَٰٓئِفٞ مِّنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ تَذَكَّرُواْ فَإِذَا هُم مُّبۡصِرُونَ٢٠١﴾[الأعراف: ۲۰۱]. «بدون شک کسانی که متقی هستند هرگاه وسوسه و خیالی از شیطان به آن‌ها برسد به یاد خدا می‌افتند و متوجه می‌شوند».

من می‌گویم: شیطان در باطن انسان از دریچه شهوت نفس، نفوذی دارد، پس انگیزه معصیت از آنجا وارد می‌شود، پس اگر عظمت و جلال خداوند را به یاد آورد و در برابر به آن، سر خم نماید، از آن نوری در عقلش پدید می‌آید که به آن ابصار می‌گویند، سپس آن نور به قلب و نفس فرود می‌آید و آن داعیه را دفع و شیطان را طرد می‌نماید.

خداوند فرموده است: ﴿وَبَشِّرِ ٱلصَّٰبِرِينَ١٥٥ ٱلَّذِينَ إِذَآ أَصَٰبَتۡهُم مُّصِيبَةٞ قَالُوٓاْ إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّآ إِلَيۡهِ رَٰجِعُونَ١٥٦ أُوْلَٰٓئِكَ عَلَيۡهِمۡ صَلَوَٰتٞ مِّن رَّبِّهِمۡ وَرَحۡمَةٞۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُهۡتَدُونَ١٥٧﴾[البقرة: ۱۵۵-۱۵٧]. «به صابرانی که هرگاه مصیبتی به آنان می‌رسد می‌گویند: ﴿إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّآ إِلَيۡهِ رَٰجِعُونَ١٥٦﴾. که ما از آن خدا هستیم و به سوی او برمی‌گردیم، مژده و بشارت بده که بر آن‌هاست رحمت‌ها از سوی پروردگارشان و مهربانی و آن‌ها هستند راه‌یاب».

من می‌گویم: منظور از قول خداوندی: ﴿إِنَّا لِلَّهِ﴾اشاره به نزول خاطر حق است، و قول او: ﴿صَلَوَٰتٞ مِّن رَّبِّهِمۡ وَرَحۡمَةٞ﴾[البقرة: ۱۵٧]. اشاره به برکاتی است که ثمرۀ آن‌ها از نوارنیت نفس، و تشابه آن به ملکوت، صبر است.

خداوند می‌فرماید: ﴿مَآ أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٍ إِلَّا بِإِذۡنِ ٱللَّهِۗ وَمَن يُؤۡمِنۢ بِٱللَّهِ يَهۡدِ قَلۡبَه﴾[التغابن: ۱۱]. «هیچ مصیبتی بدون اذان خداوند به کسی نمی‌رسد، و هرکسی که به خدا ایمان دارد قلبش راه‌یاب خواهد شد».

من می‌گویم: قوله: ﴿بِإِذۡنِ ٱللَّهِ﴾[البقرة: ٩٧]. اشاره به معرفت قدر است، و قوله: ﴿وَمَن يُؤۡمِنۢ بِٱللَّهِ﴾[التغابن: ٩]. اشاره به نزول خاطر از عقل به سوی قلب و نفس است.