حیات صحابه – جلد سوم

حدیث عیاض بن غُنْم درباره احترام امیر

حاکم (۲۹۰/۳) از جُبَیربن نُفَیر روایت نموده، که عیاض بن غنم اشعری، سردار و بزرگ دارا [۱۶۴]را وقتی که فتح گردید، زد. هشام بن حکیم نزدش آمد و نسبت به او پرخاشگویی نمود. هشام پس از درنگ نمودن شب‌هایی برای معذرت خواستن آمد، و به عیاض گفت: آیا نمی‏دانی که رسول خدا صگفته است: «شدیدترین عذاب روز قیامت در مردم نصیب کسی می‏باشد که در دنیا مردم را شدید عذاب نموده باشد». عیاض به او گفت: ای هشام، ما همان چیزی را که شنیده‏ای شنیده‏ایم، و همان چیزی را که دیده‏ای دیده‏ام، و کسی را که صحبت نموده‏ای، صحبت نموده‏ایم. ای هشام آیا نشنیدی که رسول خدا صگفت: «کسی که برای صاحب قدرتی نصیحت داشته باشد، در مورد ایراد وی علناً با او صحبت نکند، باید دست وی را بگیرد، و با او خلوت کند، اگر آن را پذیرفت، پذیرفت، در غیر این صورت آنچه را که بر وی است و آنچه را که برای اوست ادا نموده». و تو ای هشام، خیلی جسور هستی که بر پادشاه خدا جرأت نمایی آیا نترسیدی که سلطان خدا تو را بکشد [۱۶۵]، و کشته شده سلطان خدا باشی؟ حاکم می‏گوید: این حدیث از اسناد صحیح برخوردار است، ولی بخاری و مسلم آن را روایت ننموده‏اند. و ذهبی می‏گوید: در این زریق آمده که واهی است. و بیهقی (۱۶۴/۸) این را به این اسناد به مثل آن روایت کرده است. و در مجمع الزوائد (۲۲۹/۵) آن را بدون ذکر تخریج کننده‏اش ذکر نموده، بعد از آن گفته: رجال وی ثقه‏اند و اسنادش متّصل است. و این را احمد از شُرَیح بن عُبَید و غیر وی روایت نموده، که گفت: عیاض بن غنم کلان دارا را وقتی که فتح گردید شلّاق زد، هشام بر وی درشتی نمود... و حدیث را به مانند آن ذکر نموده. هیثمی (۲۲۹/۵) می‏گوید: رجال وی ثقه‏اند مگر این که من برای شریح اگرچه تابعی است سماع از عیاض و هشام نیافتم.

[۱۶۴] دارا شهری است در عراق. [۱۶۵] صحیح لغیره. حاکم (۳/ ۲۹۰) حاکم آنرا صحیح دانسته و ذهبی در ادامه می‌گوید: «در آن ابن زریق است که واهی است» من (محقق) می‌گویم: حدیث را بصورت مرفوع احمد (۴/ ۹) و حمیدی (۵۶۲) و طبرانی در الکبیر (۱/ ۱۹۰ /۲) از خالد بن حکیم بن حزام روایت کرده‌اند... آلبانی در الصحیحة (۱۴۴۲) می‌گوید: و این اسناد صحیح است. نگا: صحیح الجامع (۹۹۸).