باب (۱): دربارهی این سخن الله متعال که میفرماید: ﴿إِذَا جَآءَكَ ٱلۡمُنَٰفِقُونَ﴾تا آنجا که میفرماید: ﴿حَتَّىٰ يَنفَضُّواْۗ﴾
۱٩۳۸ـ عَن زَيْدَ بْنَ أَرْقَمَ سقَالَ: خَرَجْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صفِي سَفَرٍ، أَصَابَ النَّاسَ فِيهِ شِدَّةٌ، فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أُبَىٍّ لأَصْحَابِهِ: ﴿لَا تُنفِقُواْ عَلَىٰ مَنۡ عِندَ رَسُولِ ٱللَّهِ حَتَّىٰ يَنفَضُّواْ﴾[المنافقون: ٧]. مِنْ حَوْلِهِ، قَالَ زُهَيْرٌ: وَهِيَ قِرَاءَةُ مَنْ خَفَضَ «حَوْلَهُ» وَقَالَ: ﴿لَئِن رَّجَعۡنَآ إِلَى ٱلۡمَدِينَةِ لَيُخۡرِجَنَّ ٱلۡأَعَزُّ مِنۡهَا ٱلۡأَذَلَّ﴾[المنافقون: ۸]. قَالَ: فَأَتَيْتُ النَّبِيَّ صفَأَخْبَرْتُهُ بِذَلِكَ، فَأَرْسَلَ إِلَى عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أُبَيٍّ فَسَأَلَهُ فَاجْتَهَدَ يَمِينَهُ مَا فَعَلَ، فَقِيلَ كَذَبَ زَيْدٌ رَسُولَ اللَّهِ ص، قَالَ: فَوَقَعَ فِي نَفْسِى مِمَّا قَالُوهُ شِدَّةٌ، حَتَّى أَنْزَلَ اللَّهُ تَصْدِيقِي: ﴿إِذَا جَآءَكَ ٱلۡمُنَٰفِقُونَ﴾قَالَ: ثُمَّ دَعَاهُمُ النَّبِيُّ صلِيَسْتَغْفِرَ لَهُمْ، قَالَ: فَلَوَّوْا رُءُوسَهُمْ، وَقَوْلُهُ: ﴿كَأَنَّهُمۡ خُشُبٞ مُّسَنَّدَةٞ﴾[المنافقون: ۴].قَالَ: كَانُوا رِجَالاً أَجْمَلَ شَيْءٍ. (م/۲٧٧۲)
ترجمه: زید بن ارقم سمیگوید: در یکی از سفرهایی که همراه رسول الله صبودیم، مردم دچار گرسنگی شدند؛ در نتیجه، عبدالله بن ابی به یارانش گفت: به اطرافیان رسول الله انفاق نکنید تا از اطرافش پراکنده شوند. و اگر به مدینه بازگشتیم، افراد بزرگوار، انسانهای پست و ذلیل را از آن، بیرون خواهند کرد.
زید بن ارقم سمیگوید: من نزد رسول الله صرفتم و سخنان عبد الله بن اُبی را به اطلاع ایشان رساندم. پیامبر اکرم صشخصی را بدنبال عبدالله بن اُبی فرستاد و در این باره از او پرسید. او چند بار با تأکید زیاد، سوگند یاد کرد که چنین سخنانی نگفته است. در نتیجه، مردم گفتند: زید به رسول الله صدروغ گفته است. لذا من از این سخنان، به شدت اندوهگین شدم تا اینکه الله متعال در تصدیق سخنانم این آیات را نازل فرمود که: ﴿إِذَا جَآءَكَ ٱلۡمُنَٰفِقُونَ﴾«هنگامی که منافقان نزد تو میآیند و میگویند: ما شهادت میدهیم که تو پیامبر خدا هستی. و الله متعال میداند که تو فرستادهی او هستی؛ اما خدا گواهی میدهد که منافقان، دروغ میگویند».
آنگاه نبی اکرم صمنافقان را فراخواند تا برای آنها طلب مغفرت کند؛ اما آنان، متکبرانه، سرهایشان را برگرداندند «طلب مغفرت را نپذیرفتند».
و اینکه الله متعال میفرماید: ﴿كَأَنَّهُمۡ خُشُبٞ مُّسَنَّدَةٞ﴾[المنافقون: ۴]. به این معناست که آنها مردانی بسیار زیباروی بودند.