باب (۱٧): داستان حدیبیه و صلح نبی اکرم صبا قریش
۱۱٧۸ـ عَنِ الْبَرَاءِ بن عازب سقَالَ: لَمَّا أُحْصِرَ النَّبِيُّ صعِنْدَ الْبَيْتِ، صَالَحَهُ أَهْلُ مَكَّةَ عَلَى أَنْ يَدْخُلَهَا فَيُقِيمَ بِهَا ثَلاَثًا، وَلاَ يَدْخُلَهَا إِلاَّ بِجُلُبَّانِ السِّلاَحِ، السَّيْفِ وَقِرَابِهِ، وَلاَ يَخْرُجَ بِأَحَدٍ مَعَهُ مِنْ أَهْلِهَا، وَلاَ يَمْنَعَ أَحَدًا يَمْكُثُ بِهَا مِمَّنْ كَانَ مَعَهُ، قَالَ لِعَلِىٍّ: «اكْتُبِ الشَّرْطَ بَيْنَنَا، بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، هَذَا مَا قَاضَى عَلَيْهِ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ». فَقَالَ لَهُ الْمُشْرِكُونَ: لَوْ نَعْلَمُ أَنَّكَ رَسُولُ اللَّهِ تَابَعْنَاكَ، وَلَكِنِ اكْتُبْ: مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، فَأَمَرَ عَلِيًّا أَنْ يَمْحَاهَا، فَقَالَ عَلِىٌّ: لاَ، وَاللَّهِ، لاَ أَمْحَاهَا، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: «أَرِنِي مَكَانَهَا». فَأَرَاهُ مَكَانَهَا، فَمَحَاهَا، وَكَتَبَ: «ابْنُ عَبْدِ اللَّهِ». فَأَقَامَ بِهَا ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ، فَلَمَّا أَنْ كَانَ يَوْمُ الثَّالِثِ قَالُوا لِعَلِيٍّ: هَذَا آخِرُ يَوْمٍ مِنْ شَرْطِ صَاحِبِكَ، فَأْمُرْهُ فَلْيَخْرُجْ، فَأَخْبَرَهُ بِذَلِكَ، فَقَالَ: «نَعَمْ». فَخَرَجَ. (م/۱٧۸۳)
ترجمه: براء بن عازب سمیگوید: هنگامی که نبی اکرم صرا از کعبه (انجام عمره) جلوگیری کردند، اهل مکه با ایشان، صلح کردند بر این اساس که (مسلمانان، امسال برگردند و سال آینده برای ادای عمره) فقط سه روز میتوانند در مکه بمانند. و هیچ اسلحهای با خود نیاورند مگر شمشیری که در نیام باشد؛ و هیچ یک از اهل مکه را با خود نبرد و اگر کسی از یارانش (محمد ص) خواست در مکه بماند، مانع او نشود.
آنگاه رسول اکرم صبه علی بن ابی طالب سفرمود: «قرارداد و شرایط آن را بنویس: بسم الله الرحمن الرحیم، این قرارداد محمد رسول الله است». مشرکین گفتند: اگر ما میدانستیم که تو پیامبر الله هستی، از تو پیروی میکردیم؛ در قرارداد باید محمد فرزند عبدالله بنویسی.
پیامبر اکرم صبه علی دستور داد تا کلمهی «رسول الله» را پاک کند. علی سگفت: نه، سوگند به الله، آن را پاک نمیکنم. رسول اکرم صفرمود: «جای آن را به من نشان بده». علی سآن را به پیامبر اکرم صنشان داد و پیامبر صآن را پاک کرد و به جایش فرزند عبدالله نوشت.
سرانجام، نبی اکرم ص(در سفر عمرهی سال آینده) سه روز در مکه ماند. روز سوم، مشرکین به علی سگفتند: طبق شرایط، این، آخرین روز رفیقت میباشد. لذا به او بگویید تا از مکه بیرون شود. علی سپیامبر اکرم صرا اطلاع داد. رسول الله صفرمود: «بله». و از مکه، بیرون رفت.
۱۱٧٩ـ عن أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ سقَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ: ﴿إِنَّا فَتَحۡنَا لَكَ فَتۡحٗا مُّبِينٗا١ لِّيَغۡفِرَ لَكَ﴾[الفتح:۱-۲]. إِلَى قَوْلِهِ ﴿فَوۡزًا عَظِيمٗا﴾[الفتح: ۵]. مَرْجِعَهُ مِنَ الْحُدَيْبِيَةِ وَهُمْ يُخَالِطُهُمُ الْحُزْنُ وَالْكَآبَةُ، وَقَدْ نَحَرَ الْهَدْىَ بِالْحُدَيْبِيَةِ فَقَالَ: «لَقَدْ أُنْزِلَتْ عَلَيَّ آيَةٌ هِيَ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنَ الدُّنْيَا جَمِيعًا». (م/۱٧۸۶)
ترجمه: انس بن مالک سمیگوید: هنگامی که نبی اکرم صاز حدیبیه بر میگشت و هدی (شکرانه) را در حدیبیه، ذبح کرده بود و مسلمانان در غم و اندوه عمیقی فرو رفته بودند، این آیه نازل گردید که: ﴿إِنَّا فَتَحۡنَا لَكَ فَتۡحٗا مُّبِينٗا١ لِّيَغۡفِرَ لَكَ ٱللَّهُ﴾[الفتح: ۱-۲] تا ﴿فَوۡزًا عَظِيمٗا﴾[فتح: ۵] یعنی: ما برای تو فتح آشکاری را تدارک دیدهایم تا اینکه الله متعال گناهان پیشین و پسین تو را بیامرزد....
رسول اکرم صبعد از نزول این آیه فرمود: «آیهای بر من نازل شده است که برایم از همهی دنیا محبوبتر است».