حجة الله البالغه - جلد اول

باب ٧۶: امت چگونه شرع را از پیامبر جتلقی نمود

باید دانست که تلقی‌ نمودن امت شرع را از پیامبر ج بر دو صورت می‌باشد:

یکی آن که: تلقی به صورت ظاهر باشد، و لازم است که نقل آن یا به صورت متواتر باشد یا بدون آن.

و آنچه به صورت متواتر باشد یا به اعتبار لفظ است مانند قرآن عظیم و تعداد کمی از احادیث، از آن جمله است قول رسول خدا ج که فرمود: «إِنَّكُمْ سَتَرَوْنَ رَبَّكُمْ».

و یا به اعتبار معنی است مانند بسیاری از احکام طهارت، نماز، زکات، روزه، حج، خرید و فروش، نکاح و غزوها که هیچ گروهی از فرق اسلامی در آن اختلافی ندارد.

و یا به صورت غیر متواتر که بالاترین آن مستفیض است که سه صحابه یا بیشتر آن را از رسول خدا ج نقل کرده باشند، سپس راویان به تدریج اضافه باشند تا طبقۀ پنجم برسند، و این قسم زیاد وجود دارد که مبنای رؤس فقه بر همین است، سپس آن حدیثی است که به صحیح یا حسن‌بودن آن از زبان حافظان حدیث و بزرگان‌شان فیصله شده است، و پس از آن، آن احادیثی هستند که در آن‌ها بحث وجود دارد که بعضی آن‌ها را می‌پذیرند و بعضی دیگر خیر، پس آنچه از این قبیل احادیث به وسیله شاهد یا قول اکثر اهل علم یا عقل صریح تقویت بگردد واجب است که از آن اتباع نمود.

صورت دوم: تلقی به دلالت است و آن این که صحابه، رسول خدا ج را ببینند که چیزی می‌گوید و یا چیزی را انجام می‌دهد، و از آن حکمی از قبیل واجب و غیره استنباط نمایند، و به آن حکم، خبر بدهند، مثلاً بگویند: فلان چیز واجب است و فلان چیز جایز است، سپس تابعین به همین شکل از صحابه دریابند، پس طبقه سوم فتاوی و قضایای آن‌ها را تدوین نموده امر را استحکام بخشند، بزرگترین اینگونه تلقی‌کنندگان حضرت عمر، حضرت علی، حضرت عبدالله بن مسعود و حضرت عبدالله بن عباس ش هستند.