مراتب اجتماع دو نیروی ملکی و حیوانی:
و بدین شکل اقسام آنها به غیر متناهی می‌رسد، اما رءوس اقسامی که هریکی حکم مستقلی داشته باشد و با شناخت آن، ضدش شناخته شود هشت تاست که از اجتماع بالتجاذب چهار تا بدست می‌آید:
۱- ملکیۀ عالیه همراه حیوانیت شدید.
۲- ملکیۀ عالیه همراه حیوانیت ضعیف.
۳- ملکیۀ سافله همراه حیوانیت شدید.
۴- ملکیۀ سافله همراه حیوانیت ضعیف.
و جمع‌شدن آنها به صورت صلح و آشتی نیز بر چهار صورت می‌باشد که هریکی چنان حکمی دارد که با دیگری مخالف نیست، و کسی که موفق به شناخت آنها گردد از تشویشات زیادی راحت خواهد شد.
و ما در اینجا از جمله آنها آنچه مورد نیاز باشد را ذکر خواهیم نمود، پس کسی که دارای نیروی حیوانی شدیدی باشد به تمرین شدید بیشتر نیاز خواهد داشت، بویژه آن که اجتماع نیروهایش به صورت تجاذب باشد، و موفق‌تر به‌سوی کمال، کسی است که مالکیتش عالی باشد، بویژه کسی که اجتماع نیروهایش به صورت صلح و آشتی باشد او به اعمال و آداب خوب‌تر، موفق می‌گردد و هرگاه که صاحب تجاذب از قید حیوانیت، رهایی یابد به علم بیشتری دست یافته چندان توجهی به اعمال نمی‌کند.
و آن که حیوانیتش ضیعف‌تر باشد در امور بزرگ مانند جهاد و غیره، بی‌توجه می‌باشد، ولی آن که نیروی عالی داشته باشد همه را کنار گذاشته کلاً به‌سوی خداوند متوجه می‌شود.
و آن که نیروی سافلی دارد هرگاه از حیوانیت رهایی یابد همه چیز را به خاطر آخرت رها خواهد نمود و اگر نه آنها را به خاطر سستی و راحت‌طلبی پشت سر می‌گذارد، کسی که حیوانیت شدیدی داشته باشد در کارهای بزرگ غرق می‌گردد، اما آن که دارای قوه عالیۀ حیوانیت است به امور ریاست و امثال آن از آنچه که مناسب رأی کلی باشد استقامت بیشتری خواهد داشت و آن که به رتبه پایین‌تری نایل‌اید در امثال قتال و حمل اثقال توجه بیشتری خواهد داشت.
و صاحب تجاذب هرگاه به پایین دفع گردد تنها به امور دنیا اشتغال می‌ورزد و اگر به بالا ترقی یابد فقط به امور دین و تهذیب نفس و تجرید آن می‌پردازد، و آن که اجتماع نیروها در او با صلح و آشتی قرار گرفته‌اند به هر دو امر می‌پردازد و همۀ آنها را در آن واحد، مورد توجه قرار می‌دهد.