حجة الله البالغه - جلد اول

شدیدترین شقاوت انسانی، دهری‌بودن اوست:

و شدیدترین بدبختی انسان در این است که او دهری باشد، و حقیقت دهری این است که با علوم فطرت صحیح، ضد و متناقض باشد، و ما بیان کردیم که انسان فطرتاً تمایلی به‌سوی مبدأ خویش جل شانه دارد، و متمایل است تا تعظیم او را کاملاً بجا آورد، و به این سوی خداوند اشاره فرموده است، چنان‌که فرموده است: ﴿وَإِذۡ أَخَذَ رَبُّكَ مِنۢ بَنِيٓ ءَادَمَ﴾[الأعراف: ۱٧۲]. «و هنگامى که پروردگارت از پشتهاى بنى آدم، فرزندانشان را بر گرفت».

و رسول خدا ج نیز فرموده است: «كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ» و تعظیم نهایی از نفس انسان امکان‌پذیر نیست، مگر این که عقیده داشته باشد که خداوند به قصد و اختیار خویش تصرف می‌نماید، و آنها را مکلف قرار داده مجازات‌شان می‌کند، و احکام شرعی برای آنها نازل می‌فرماید.

پس هر کسی انکار نماید که من چنین پروردگاری ندارم که سلسلۀ وجود به او منتهی گردد، یا عقیده داشته که پروردگاری دارد، اما بیکار و معطل که هیچگونه تصرفی در کاینات ندارد و یا تصرفاتی دارد به ایجاد ولی بدون اراده و یا بندگان را بر خیر و شرّی که انجام می‌دهند مجازات نمی‌کند و یا نسبت به خدا عقیده داشته که او مانند سایر مخلوقات است و یا بندگان را در صفات او شریک بداند، و یا عقیده داشته باشد که آنها را به احکام، به زبان انبیاء †مکلف نمی‌فرماید، پس این است دهری که در دل نسبت به پروردگارش تعظیم قایل نیست، و علمش به‌سوی مکان مقدس نفوذی ندارد، پس او مانند همان مرغی است که در قفس آهنی محبوس باشد که به قدر سر سوزنی در آن سوراخی نباشد.