خداوند در انسان دو نیروی نهفته متضاد با امانت گذاشته است:
باز باید دانست که خداوند به حکمت کامل خویش دو نوع نیرو در انسان به امانت گذاشته است، یکی: نیروی ملکی است که از فیض روح مختص به انسان که بر روح طبیعی که در بدن‌ساری است منشعب می‌شود و آن فیض را پذیرفته در قبال آن تسلیم می‌شود.
دوم: نیروی حیوانی است که از نفس خوانی که همه حیوانات در آن شرکت دارند برمی‌خیزد و از نیروهای وابسته به روح طبیعی متأثر شده و به خودی خود مستقل است و روح انسانی از آن اتباع نموده و از آن دستور می‌گیرد.
سپس باید دانست که بین این دو نیرو، برخورد و جاذبه‌ای هست که یکی به‌سوی بالا و دیگری به پایین می‌کشد، و هرگاه نیروی حیوانی ظاهر شده آثارش تسلط پیدا کنند، نیروی ملکی پنهان می‌گردد، و همچنین برعکس با بروز نیروی ملکی و غلبۀ آثارش، نیروی حیوانی پنهان می‌گردد. خداوند متعال به هر نظام عنایتی و به هر خواسته‌ای که استعداد اصلی و کسبی طلب می‌کنند، بخششی دارد، پس اگر او طلب کسب حالات حیوانی را بنماید به او کمک می‌شود و مناسب با آن حالات تسهیلاتی به او داده می‌شود، و اگر طلب کسب حالات ملکی را بنماید کمک، و تسهیلات مناسب با آن حالات، به او داده می‌شود. چنانکه خداوند می‌فرماید: ﴿فَأَمَّا مَنۡ أَعۡطَىٰ وَٱتَّقَىٰ٥ وَصَدَّقَ بِٱلۡحُسۡنَىٰ٦ فَسَنُيَسِّرُهُۥ لِلۡيُسۡرَىٰ٧ وَأَمَّا مَنۢ بَخِلَ وَٱسۡتَغۡنَىٰ٨ وَكَذَّبَ بِٱلۡحُسۡنَىٰ٩ فَسَنُيَسِّرُهُۥ لِلۡعُسۡرَىٰ١٠﴾[اللیل: ۵-۱۰]. یعنی، «هرکسی که بخششی داشته باشد و تقوی را اختیار نماید و به توحید تصدیق نماید راه آسانی برایش میسر می‌گردانیم، ولی اگر بخل ورزید و خود را مستغنی قرار داده و به توحید تکذیب نموده راه را برایش مشکل می‌گردانیم».
و نیز فرمود: ﴿كُلّٗا نُّمِدُّ هَٰٓؤُلَآءِ وَهَٰٓؤُلَآءِ مِنۡ عَطَآءِ رَبِّكَۚ وَمَا كَانَ عَطَآءُ رَبِّكَ مَحۡظُورًا٢٠﴾[الإسراء: ۲۰]. «به هریکی از عطایای پروردگارت که هیچگونه ممنوعیت از کسی ندارد کمک می‌کنیم».