هر آیه ظاهر و باطنی دارد:
مانند آن که رسول خدا ج فرمود: «لِكُلِّ آيَةٍ مِنْهَا ظَهَرٌ وَبَطْنٌ، وَلِكُلِّ حَدٍّ مَطْلَعٌ». یعنی اکثر آنچه در قرآن از قبیل بیان صفات خداوند، آیات او تعالی، احکام، قصص، احتجاج علیه کفار و موعظه به جنت و جهنم وجود دارد، هدف از ظهر آن‌ها این است که، خود آنچه به خاطر آن، کلام سوق داده شده است احاطه شود، و منظور از بطن در آیات صفات این است که در نعمات خداوند اندیشید و از آن‌ها مراقبت نمود، و در آیات احکام آن که به اشارات، ایماء، فحوی و اقتضا استدلال و استنباط نمود، چنانکه حضرت علی س از آیه: ﴿وَحَمۡلُهُۥ وَفِصَٰلُهُۥ ثَلَٰثُونَ شَهۡرًاۚ﴾[الأحقاف: ۱۵]. بر این استدلال نمود که مدت حمل می‌تواند شش ماه باشد؛ زیرا در جای دیگر می‌فرماید: ﴿حَوۡلَيۡنِ كَامِلَيۡنِ﴾[البقرة: ۲۳۳].
و مقصود از بطن در آیات قصص، شناخت علت ثواب و مدح، یا عذاب و نکوهش است و در آیات موعظه رقت قلب، ظهور خوف و رجاء و امثال آن‌هاست، و هدف از «مطلع کل حد» آن استعدادی است که به وسیله آن، آن حد به دست بیاید، مانند آشنایی به زبان و علایم، و مانند تیزی ذهن و درستی و استقامت فهم.
قوله تعالی: ﴿مِنۡهُ ءَايَٰتٞ مُّحۡكَمَٰتٌ هُنَّ أُمُّ ٱلۡكِتَٰبِ وَأُخَرُ مُتَشَٰبِهَٰتٞ﴾[آل عمران: ٧]. «بخشی از آیات محکم هستند که اساس کتابند و بخشی دیگر متشابه‌اند».
یعنی محکم آنست که به جز یک وجه احتمال دیگری نداشته باشد، مانند: ﴿حُرِّمَتۡ عَلَيۡكُمۡ أُمَّهَٰتُكُمۡ وَبَنَاتُكُمۡ وَأَخَوَٰتُكُمۡ﴾[النساء: ۲۳]. «حرام شده است بر شما نکاح مادران شما و دختران شما و خواهران شما».
و متشابه آنست که چند احتمال در آن وجود داشته باشد، حالانکه مقصد از آن‌ها یکی است مانند قول خداوند:﴿لَيۡسَ عَلَى ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ جُنَاحٞ فِيمَا طَعِمُوٓاْ﴾[المائدة: ٩۳]. «گناهی نیست بر کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند گناهی در آنچه خورده‌اند».
زائغان آن را بر اباحت خمر حمل نموده‌اند، مشروط بر این که منجر به بغی و فساد در روی زمین قرار نگیرد، حالانکه موضوع آن، آن دسته از شاربین بود که قبل از تحریم آن را نوشیده بودند.