حجة الله البالغه - جلد اول

بزرگ‌ترین اشتباه دو امر است تشبیه و اشراک:

بزرگ‌ترین اشتباه دو امر است، آن که در ذات واجب الوجود به صفات مخلوق و یا در مخلوق به صفات خالق معتقد باشد، اولی تشبیه است و منشأ آن قیاس غایب بر حاضر است؛ دوم اشراک که منشأ آن مشاهده آثار خارق العاده از مخلوق است؛ و فکر می‌کند که آن آثار به آنها نسبت داده می‌شود و از ذاتیات آنها می‌باشند.

شما باید افراد انسان را بررسی نمایید، آیا در آنچه من ذکر کردم تفاوتی وجود دارد؟ فکر نمی‌کنم تفاوتی وجود داشته باشد؛ بلکه هر انسان که دارای هر دین و شریعتی باشد، لازماً اوقاتی دارد که در حجاب طبع مستغرق هستند چه کم و چه زیاد، اگرچه مباشر اعمال رسمی باشد، و اوقاتی دیگر دارد که در حجاب رسم مستغرق هستند و اکنون مهم برای او این است که خود را مانند دانشمندان قومش هم از نظر بحث و گفتگو و هم از نظر آرایش و عادت و هم‌زیستی دربیاورد، و اوقاتی دارد که در آن متوجه شنیدنی‌ها می‌باشد، و گوش به احادیث جبروت و تدبیر غیبی در جهان فرا نمی‌دارد، والله اعلم.