آیا ثواب و عذاب بر مناهج مرتب می‌گردند:
می‌خواهیم از شرایع و مناهجی بحث نماییم که خداوند متعال برای بندگانش مقرر کرده است که آیا ثواب و عقاب بر آنها آنچنان مرتب می‌گردد که بر اصول برّ و اثم مرتب می‌گردد، یا این که فقط بر آن چیزهایی مرتب می‌گردند که مظنات و اشباح و قوالب گیرند؟
پس کسی که نماز وقتی از اوقات را ترک نماید، ولی قلبش از خشوع و خضوع مملو باشد آیا با این ترک‌دادنش معذب می‌گردد؟
و کسی که نماز می‌خواند بگونه‌ای که ارکان و شروط آن را چنان بجا می‌آورد که فرضیت از عهدۀ او ساقط باشد، ولی هیچ چیزی از اخلاص و خضوع و خشوع قلبی را نداشته باشد و این عمل او از روی عقیده قلبی انجام نگیرد آیا به او ثوابی متعلق می‌گردد؟
در این بحث نیست که نافرمانی از منهج، فساد بزرگی است؛ زیرا آن لکّه‌ای در سنت راشده و کشایش دری از اثم و گناه است، و نیز خیانتی است برای جامعه مسلمانان و ضرری است برای محل و شهر و کشور، مانند آن که دهانه رودخانه‌ای را به خاطر شهری ببندد و کسی بیاید در آن سد سوراخ ایجاد کند و خود را نجات داده اهل شهر را هلاک کند، بلکه بحث در آن چیزهایی است که به درونش برمی‌گردد از قبیل غرق‌شدن در گناه یا در نیکی‌ها.