باب ۵٩: مصالح مقتضی تعیین فرایض، ارکان، آداب و غیره
باید دانست که لازم است در اداره امت هر طاعتی دارای دو حد باشد: اعلی و ادنی. پس اعلی آنچه که منجر به مقصود کامل میگردد و ادنی آنست که منجر به مقداری از مقصود باشد و پایینتر از آن چیزی که قابل اعتماد باشد وجود ندارد.
و آن بدین صورت است که درست نیست که چیزی از امت خواسته شود، در حالی که اجزا، صورت و مقدار مطلوب از آن چیز، برای آنها مشخص نباشد، زیرا این با موضوع شرع منافات دارد، و همچنین راهی برای مکلفگردانیدن همه، نسبت به بجاآوری آداب و مکملات وجود ندارد، زیرا این از قبیل تکلیف بالمحال است یا حداقل مشکل و سنگین است، و مبنای اداره امت بر میانهروی است، نه بر تشدید، و همچنین راهی برای این نیست که اعلی فرو گذاشت شده بر ادنی اکتفاء گردد، زیرا اعلی از مشرب سابقین و بهرۀ مخلصین است، و مهملگذاشتن مثل آن با لطف ملایم نیست، پس چارهای نیست جز این که ادنی بیان گردد و مردم به آن مکلف قرار گیرند، و بهسوی مزید بر آن تشویق و دعوت گردند، اما واجب قرار داده نشود.
آنچه برای تکلیف نازل میگردد تقسیم میشود به مقدار مخصوصی از طاعات مانند نماز و روزۀ ماه رمضان، و اجزایی که بدون آنها این طاعات اعتباری نخواهند داشت مانند تکبیر، قراءت فاتحه در نماز، به اینها ارکان میگویند، و بسیاری امور خارجی که بدون آنها نیز آن طاعات معتبر نخواهند شد مانند وضو برای نماز، به آنها شرایط میگویند.