حجة الله البالغه - جلد اول

اصحاب الیمین چند جنس هستند:

به دنبال سابقین گروهی هستند که اصحاب الیمین نام دارند آنان هم چندین جنس هستند:

یک جنسی آنست که از سابقین قریب المأخذ می‌باشد، این گروه برای تکمیل سرشت خویش موفق نگردیده‌اند. بنابراین، بجای ارواح روی اجسام چسبیده‌اند، اما از راواح کلاً بیگانه نیستند.

گروهی دیگر اصحاب تجاذب هستند که در نفوس آنها ملکیت ضعیف و حیوانیت بسیار قوی است، ولی برای ریاضت‌های شاقه موفق می‌گردند، پس در آن‌ها آنچه برای ملأسافل است نفوذ می‌کند، و یا حیوانیت در آن‌ها ضعیف باشد به ذکر الله مشغول می‌گردند، پس الهامات جزئی و تعبد و پاکیزگی جزئی بر آن‌ها نازل می‌شود.

گروهی دیگر اهل اصطلاح هستند که ملکیت‌شان کاملاً ضعیف است پس اگر حیوانیت در آن‌ها قوی است، پس با جدیت به ریاضات سنگین متمسک می‌گردند و اگر حیوانیت‌شان ضعیف باشد به اوراد متداوم می‌پردازند، پس این گروه به هیچ‌گونه انکشافاتی دست نمی‌یابند، ولی اعمال و هیأت‌هایی که قالب ملکات حسنه می‌باشند در ریشۀ نفوس آن‌ها جایگزین می‌گردند، و بسیاری از آن‌ها کسانی هستند که اخلاص کامل و بیزاری از مقتضای طبع و عادت ندارند، ولی به نیت آمیخته از دقت طبع و امید ثواب اقدام به تصدق می‌نمایند، و موافق به روش و سنت قوم خود، و امید ثواب، نماز می‌خوانند و از زنا و شراب ‌نوشی بنا به ترس از خداوند، و ترس از مردم، خود داری می‌کنند، و نمی‌توانند به دنبال عشق و هوا پرستی و صرف اموال در ملاهی بروند، پس این‌گونه عملکرد از آن‌ها پذیرفته می‌شود به شرطی که اگر قلوب آن‌ها از ابراز اخلاص کامل ضعیف و روحانیت خالی باشند ولی به ظاهر اعمال، چنگ زده باشند.

در علوم حکمت گذشتگان آمده است که: «إن من الحیاء خیراً ومنه ضعفاً» رسول خدا ج فرموده است: «الْحَيَاءُ خَيْرٌ كُلُّهُ». «حیاء سراسر خير است» پس این کلمه حکمت و قول رسول خدا ج بر آنچه ما ذکر کردیم هشداری می‌دهد، و بسیاری مردم بگونه‌ای هستند که بسا اوقات که جرقه‌ای از ملکیت بر آنان جرقه می‌زند ولی ملکه کاملی به آنان دست نمی‌دهد و نه از آن کاملاً بیگانه می‌مانند، مانند آن که خود را ملامت کرده به استغفار مشغول می‌گردند، و مانند آن که به تنهایی خدا را یاد کرده به گریه می‌افتد، و مانند آن که بنا به ضعف طبیعی نمی‌تواند به شرّ و بدی بچسبد، زیرا دلی چون دل مرغ دارد یا بنا به تحللی که در مزاجش پدید آمده است مانند کسی است که شکمش کار می‌کند یا به مصیبت دیگری مبتلاست که بلا یا کفارۀ خطایایش قرار می‌گیرند.

خلاصه این که اصحاب الیمین یکی از دو خصلت سابقین را از دست داده‌اند و یکی را بدست آورده‌اند.