حجة الله البالغه - جلد اول

رسم‌های مروج، نگهبان منافع هستند:

روش‌های متداول اگرچه به اعتبار اصل و ریشۀ خود برحق هستند، زیرا از منافع صالحه نگهداری می‌کنند و انسان را به کمال فکری و عملی می‌رسانند، و اگر این‌ها نمی‌بودند اکثر انسان‌ها به حیوانات ملحق می‌گشتند، پس چه انسان‌هایی هستند که به وجه مطلوب، به نکاح و معامله اقدام می‌کنند، ولی اگر سؤال شود که شما از کجا پایبند این امور هستید جوابی دیگر ندارند جز این که با مردم هماهنگ هستند، و نهایتاً آگاهی مختصری دارد که نمی‌تواند آن را بیان نماید، چه برسد به این که مقدمه‌ای برای منفعتش بیان کند، پس اگر این قبیل مردم پایبند روشی نباشند نزدیک است که به حیوانات بپیوندند، اما گاهی با روشی خوب، امر باطلی منضم می‌شود، و این انضمام، حق را بر مردم مختلط می‌گرداند، مانند این که گروهی رئیس گردند که آرای شخصی، نسبت به آرای کلی، بر آنها غلبه پیدا کند، پس دست به کارهایی وحشیانه می‌زنند، مانند راهزنی، و غصب و یا شهوت‌پرست می‌شوند که به لواط و مخنثی روی می‌آورند، و یا دست به کسب‌های مضرّ می‌زنند از قبیل رباخواری، کم و کاست دزد کیل و وزن، و یا عاداتی را برمی‌گزینند که به اسراف و تبذیر می‌رسند، مانند اختیارنمودن لباس و میهمانی‌هایی که منجر به اسراف می‌گردد، سپس نیاز پیدا می‌کند به تعمق بی‌نهایت در اکتساب، و بکارگیری چیزهای تسلی‌آور، به گونه‌ای که امور دنیا و آخرت از بین بروند، مانند سرود و غناخوانی، موسیقی یا شطرنج و قماربازی، شکار و کبوتربازی و امثال آنها؛ و یا گمرگ‌ گیری کمر شکن از مسافران، و مالیت ریشه‌کن‌ کننده از شهروندان، و یا بجان یکدیگر انداختن آنها که انجام‌دادن این قبیل چیزها را در حق دیگران خوب می‌دانند، و برای خود نمی‌پسندند، لذا کسی نمی‌تواند بنابر پایه و مقام آنها، به آنان چیزی بگوید، سپس فاجران آن قوم می‌آیند و از آنها پیروی می‌کنند و آنها را یاری می‌دهند، و برای گسترش آن سعی و کوشش خود را به خرج می‌دهند، سپس گروهی می‌آید که خداوند در دلهایشان تمایل به اعمال نیک و صالح را قرار نداده است و همچنین شوق و علاقه‌ای بر ضد آنها ندارند، پس مشاهده‌نمودن این‌گونه امور از سران و سروران، آنها را وا می‌دارد تا از آنها پیروی و اتباع نمایند، و بسا اوقات راه‌های خوب برای آنها مشکل قرار می‌گیرند، و گروهی باقی می‌مانند که فطرت آنها باهم برابر است و در سطح پایین‌تری از بقیه ملت قرار دارند که با مردم اختلاط و آمیزش ندارند، و بر خشم خود خاموش می‌مانند، پس یک روش بدی پدید می‌آید و مستحکم می‌گردد.