حیات صحابه – جلد پنجم

خوشحال شدن پیامبر صبرای نازل شدن قرآن بر او به مغفرت و فتح، هنگام بازگشتن از حدیبیه

احمد از انس بن مالک سروایت نموده، که گفت: برای پیامبر صهنگام بازگشتش از حدیبیه این آیه نازل گردید:

﴿لِّيَغۡفِرَ لَكَ ٱللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنۢبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ﴾[الفتح: ۲].

ترجمه: «تا این که‏اللَّه برای تو گناه گذشته و آینده‏ای تو را بیامرزد».

آن گاه پیامبر صفرمود: «امشب برایم آیه‏ای نازل شده، که از در روی زمین است، برایم محبوب‏تر است»، بعد از آن پیامبر صآن را برای‌شان تلاوت نمود، و یاران گفتند: مبارک و گوارا باد بر تو ای نبی خدا، خداوند ﻷبیان نموده، که با تو چه می‏کند، ولی با ما چه معامله‏ای خواهد کرد. آنگاه بر او نازل گردید.

﴿لِّيُدۡخِلَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ﴾تا این که به این جا رسید ﴿فَوۡزًا عَظِيمٗا﴾[الفتح: ۵].

ترجمه: «تا مردان مؤمن و زنان مؤمن را در جنت‌هایی درآرد که در زیر درختان آن جوی‏ها در جریان‌اند... پیروزی بزرگ».

این را بخاری و مسلم [۲۳]از انس، چنانکه در تفسیر ابن کثیر (۱۸۳/۴) آمده، نیز روایت کرده‏اند. و نزد ابن جریر (۴۴/۲۶) درباره این قول خداوند:

﴿إِنَّا فَتَحۡنَا لَكَ فَتۡحٗا مُّبِينٗا ١﴾[الفتح: ۱].

ترجمه: «ما برای تو پیروزی آشکاری فراهم ساختیم».

از انس سروایت است که گفت: این برای پیامبر صهنگام بازگشتش از حدیبیه، در حالی که از حج بازداشته شده بود نازل گردید، و او قربانی‏ها را در حدیبیه با اصحابش، در حالی که همه را رنج و اندوه فرا گرفته بود ذبح نمود، و فرمود: «برایم آیه‏ای نازل شده که از همه‏ی دنیا برایم محبوب‏تر است»، و تلاوت نمود:

﴿إِنَّا فَتَحۡنَا لَكَ فَتۡحٗا مُّبِينٗا ١ لِّيَغۡفِرَ لَكَ ٱللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنۢبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ﴾تا به این قول خداوند ﴿عَزِيزًا﴾[الفتح:۱-۳].

ترجمه: «ما برای تو پیروزی آشکاری فراهم ساختیم. تا اللَّه برای تو گناه گذشته و آینده تو را بیامرزد... تواناست».

آن گاه اصحابش گفتند: گوارا باد برایت... مثل آن را ذکر نموده است.

و احمد از مجمع بن جاریه انصاری س- وی یکی از قاریانی بود که قرآن را خوانده بودند - روایت نموده، که گفت: در حدیبیه حاضر بودیم، هنگامی که از آنجا برگشتیم، ناگهان متوجه شدیم که مردم شترها را تند می‏رانند، آن گاه مردم به همدیگر می‏گفتند: مردم را چه شده است؟ گفتند: برای رسول خدا صوحی نازل شده است، به سرعت با مردم به‌سوی پیامبر خدا صبیرون رفتیم، و متوجه شدیم که رسول خدا صدر کراع غمیم [۲۴]بر مرکبش سوار است، و مردم در اطرافش جمع شده‏اند، و او برای‌شان تلاوت نمود: ﴿إِنَّا فَتَحۡنَا لَكَ فَتۡحٗا مُّبِينٗا ١﴾. می‏گوید: آن گاه مردی از یاران رسول خدا صگفت: ای رسول خدا،آیا این فتح است؟ فرمود: «آری، سوگند به ذاتی که جان محمد در دست اوست این فتح است»... و حدیث را متذکر شد [۲۵]. این را ابوداود در الجهاد، چنانکه در تفسیر ابن کثیر (۱۸۳/۴) آمده، روایت کرده است. و بخاری از براء سروایت نموده، که گفت: شما فتح مکه را فتح می‏شمرید... فتح مکه هم فتحی بود ولی ما بیعت رضوان در روز حدیبیه را فتح می‏شمریم [۲۶]... و حدیث را متذکر شده، چنانکه در تفسیر ابن کثیر (۱۸۲/۴) آمده. این را ابن جریر هم در تفسیرش (۴۴/۲۶) از براء به مانند آن روایت نموده، و از جابر روایت نموده، که گفت: ما فقط روز حدیبیه را فتح می‏شمردیم.

[۲۳] بخاری (۴۱۷۲) احمد (۳/ ۱۹۷). [۲۴] اسم جایی است در میان مکه و مدینه. [۲۵] صحیح. احمد (۳/ ۴۲) ابوداوود (۲۷۳۶) و (۳۰۱۵) در آن یعقوب بن مجمع است که مقبول است چنانکه در التقریب آمده یعنی در صورت متابعه مگرنه خیر. حدیث را آلبانی ضعیف دانسته است. [۲۶] بخاری (۴۱۵۰).