حیات صحابه – جلد پنجم

ترغیب عبداللَّه بن مسعود سبه علم

ابن عبدالبر در جامع بین العلم (۲۹/۱) از هارون بن رباب روایت نموده، که گفت: ابن مسعود سمی‏گفت: صبحگاهان یا عالم بیرون شو یا متعلم، و در میان این دو بیرون مشو، چون در میان این دو جاهل است یا جاهلان، و ملائک بال‌هایش را برای مردی که صبحگاهان در طلب علم بیرون می‏شود، به سبب رضایت از آنچه او انجام می‏دهد، هموار می‏کند. و ابن عبدالبر در جامعش (۲۹/۱) از زید روایت نموده، که گفت: عبداللَّه فرمود: صبحگاهان عالم بیرون شو یا متعلم، و در میان این دو امعه بیرون مشو. ابویوسف می‏گوید: اهل علم گفته‏اند: امعه اهل رأی را گویند [۳۷۰].

طبرانی در الکبیر از ابن مسعود روایت نموده، که گفت: ای مردم علم را قبل از اینکه قبض شود به دست بیاورید، و قبض آن از میان رفتن اهلش است، و به علم چنگ زنید چون هیچ یک از شما نمی‏داند که به آنچه نزدش است چه وقت نیازمندی پیدا می‏شود، و به علم چنگ زنید و از غور و گنجکاوی بیش از حد و تعمق دست بردارید و برحذر باشید، و به امر قدیم [۳۷۱]دست یازید، چون قومی خواهد آمد که کتاب خدا را تلاوت می‏کنند و سپس آن را پشت سرشان می‏اندازند [۳۷۲]. هیثمی (۱۲۶/۱) می‏گوید: ابوقلابه از ابن مسعود نشنیده است. و عبدالرزاق بخشی از آن را از ایوب از ابوقلابه از ابن مسعود، چنانکه در جامع ابن عبدالبر (۸۷/۱) آمده، روایت کرده است، ابن عبدالبر هم چنین آن را در جامعش از طریق شقیق از ابن مسعود روایت کرده است.

و ابن عبدالبر در جامعش (۱۰۰/۱) از ابوالاحوص روایت نموده، که گفت: عبداللَّه فرمود: انسان عالم تولد نمی‏شود، علم به وسیله تعلم اندوخته می‏شود [۳۷۳]. و طبرانی در الکبیر از عبداللَّه روایت نموده، که گفت: صبحگاهان یا عالم بیرون شود یا متعلم، و در میان این دو بیرون مشو، اگر چنان ننمودی، عالمان را دوست داشته باش و بدشان مبر [۳۷۴]. هیثمی (۱۲۲/۱) می‏گوید: رجال آن رجال صحیح‌اند، مگر این که عبدالملک بن عمیرابن مسعود را درک نکرده است.

[۳۷۰] در النهایه می‏گوید: امعه کسی است که از خودرأی و نظری ندارد، و از هر کس با پیروی از نظر وی متابعت می‏کند. [۳۷۱] امری که اصحاب بر آن بودند. [۳۷۲] ضعیف. طبرانی در الکبیر (۹/ ۱۷۰) مشکل آن انقطاع میان ابی قلابة و ابن مسعود است: المجمع (۱/ ۱۲۶). [۳۷۳] ابن عبدالبر (۱/ ۱۰۰) سند آن صحیح است. [۳۷۴] سند آن ضعیف است. طبرانی (۹/ ۱۵۰) مشکل آن انقطاع بین ملک بن عمیر و ابن مسعود است زیرا او ابن مسعود را درک نکرده است. نگا: المجمع (۱/ ۱۲۲).