حیات صحابه – جلد پنجم

استعاذه و پناه جستن از آنچه پیامبر صپناه می‏جست

بخاری و مسلم از انس سروایت نموده‏اند که گفت: رسول خدا صمی‏گفت: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذ بِك مِنْ الْعَجْز وَالْكَسَل، وَالْجُبْن وَالْهَرَم وَالْبُخْل، وَأَعُوذ بِك مِنْ عَذَاب الْقَبْر وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ»، ترجمه: «بار خدایا، من به تو از ناتوانی، کسل، ترس، پیری و بخل پناه می‏برم، و به تو ازعذاب قبر پناه می‏برم، و به تو از فتنه زندگی و مردن پناه می‏برم». و در روایتی آمده: «وضلع الدين وغلبة الرجال»، ترجمه: «و از سنگینی قرض و غلبه مردان» [۹۱۵].

و نزد مسلم از عایشه لروایت است که: پیامبر صدر دعایش می‏گفت: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا عَمِلْتُ وَمِنْ شَرِّ مَا لَمْ أَعْمَلْ»، ترجمه: «بار خدایا، من به تو از شر آنچه عمل نموده‏ام، و از شر آنچه عمل ننموده‏ام پناه می‏برم» [۹۱۶].

و از ابن عمر سروایت است که گفت: از دعای رسول خدا صاین بود: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ زَوَالِ نِعْمَتِكَ، وَتَحْوِيلِ عَافِيَتِكَ، وَفُجَاءَةِ نِقْمَتِكَ، وَجَمِيعِ سَخَطِكَ». ترجمه: «بار خدایا: من به تو از زوال نعمتت، بر گشتن عافیتت، ناگهانی آمدن انتقامت و همه قهر و خشمت پناه می‏برم» [۹۱۷].

و از زید بن ارقم سروایت است که گفت: من همانطوری برای‌تان می‏گویم که رسول خدا صمی‏گفت: وی می‏فرمود: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَجْزِ وَالْكَسَلِ، وَالْجُبْنِ وَالْبُخْلِ، وَالْهَرَمِ وَعَذَابِ الْقَبْرِ ، اللَّهُمَّ آتِ نَفْسِي تَقْوَاهَا وَزكها أَنْتَ خَيْرُ مَنْ زَكَّاهَا، أَنْتَ وَلِيُّهَا وَمَوْلاهَا ، اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ قَلْبٍ لا يَخْشَعُ، وَنَفَسٍ لا تَشْبَعُ، وَمَنْ دَعْوَةٍ لا يُسْتَجَابُ لَهَا». ترجمه: «بار خدایا، من به تو از ناتوانی، کسالت، ترس، بخل، رنج و عذاب قبر پناه می‏برم. بار خدایا، برای نفسم تقوایش را نصیب گردان و پاکش بساز، چون تو بهترین کسی هستی که آن را پاک سازد، و تو ولی و مالک آن هستی. بار خدایا، من به تو از علمی که نفع نمی‏رساند، قلبی که نمی‏ترسد، نفسی که سیر نمی‏شود و دعایی که برایش اجابت کرده نمی‏شود پناه می‏برم» [۹۱۸].

و نزد امام‏های چهارگانه به اسنادهای صحیح از عایشه لروایت است که: پیامبرصبا این کلمات دعا می‏نمود: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ النَّارِ وَعَذَابِ النَّارِ وَمَنْ شَرِّ الْغِنَي وَالفَقر» ترجمه: «بار خدایا، من به تو از فتنه آتش و عذاب آتش، از شر غنا و فقر پناه می‏برم» [۹۱۹].

و نزد ترمذی از قطبه بن مالک سروایت است که گفت: پیامبر صمی‏گفت: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ مُنْكَرَاتِ الأَخْلاَقِ وَالأَعْمَالِ وَالأَهْوَاءِ»، ترجمه: «بار خدایا، من به تو از منکرات اخلاق، اعمال و خواهشات پناه می‏برم» [۹۲۰]. ترمذی می‏گوید: حدیث حسن است.

و نزد ابوداود و نسائی به دو اسناد صحیح از انس سروایت است که پیامبر صمی‏گفت: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْبَرَصِ وَالْجُنُونِ وَالْجُذَامِ وَسَيِّئِ الأَسْقَامِ»، ترجمه: «بار خدایا، من به تو از بیماری سالک، دیوانگی، جذام، و مرض‏های بد پناه می‏برم» [۹۲۱].

و نزد ن دو از ابویسر صحابی سروایت است که: رسول خدا صدعا می‏نمود: «اللَّهُمَّ، إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْهَدْمِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ التَّرَدِّي، وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ الْغَرَقِ وَالْحَرَقِ وَالـهرم، وَأَعُوذُ بِكَ أَنْ يَتَخَبَّطَنِي الشَّيْطَانُ عِنْدَ الْمَوْتِ، وَأَعُوذُ بِكَ أَنْ أَمُوتَ فِي سَبيلك مدبرا وَأَعُوذُ بِكَ أَنْ أَمُوتَ لَدِيغًا». ترجمه: «بار خدایا، من به تو از فرو ریختن منزل و واقع شدن در آن پناه می‏برم، و به تو از افتادن پناه می‏برم، و به تو از غرق شدن، سوختن و پیر شدن بسیار زیاد پناه می‏برم، و به تو از این پناه می‏برم که شیطان هنگام مرگ مرا پامال یا دیوانه وار سازد،و به تو از این پناه می‏برم، که در راهت روی گردان بمیرم، و از این پناه می‏برم که بر اثر گزیده شدن جان دهم» [۹۲۲]. این لفظ ابوداود است.

و نزد آن دو به اسناد صحیح از ابوهریره سروایت است که گفت: رسول خدا صگفت: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ الْجُوعِ فَإِنَّهُ بِئْسَ الضَّجِيعُ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ الْخِيَانَةِ فَإِنَّهَا بِئْسَتِ الْبِطَانَةُ»، ترجمه: «بار خدایا، من به تو از گرسنگی پناه می‏برم، چون گرسنگی همبستر بدی است، و به تو از خیانت پناه می‏جویم، چون خیانت رفیق بدی است» [۹۲۳]. این چنین در کتاب الاذکار (ص۴۹۹) آمده است.

و نزد آن دو روایت است که گفت: رسول خدا صمی‏گفت: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ الشِّقَاقِ وَالنِّفَاقِ وَسُوءِ الْأَخْلَاقِ»، ترجمه: «بار خدایا، من به تو از شقاق، نفاق و اخلاق بد پناه می‌برم» [۹۲۴]. این چنین در تیسیر الوصول (۸۳/۲) آمده است.

و طبرانی در الصغیر از انس سروایت نموده، که گفت: رسول خدا صچنین می‏گفت: «اللهم إني أعوذ بك من العجز والكسل، وأعوذ بك من القسوة والغفلة والعيلة والذلة والـمسكنة، وأعوذ بك من الفسوق والشقاق والنفاق والسمعة والرياء، وأعوذ بك من الصمم والبكم والجنون والجذام وسيئ الأسقام»، ترجمه: «بار خدایا، من به تو از ناتوانی و سستی پناه می‏برم، و به تو از سخت دلی، غفلت، فقر، ذلت و درویشی پناه می‏برم، و به تو از فسق، شقاق، نفاق، خودنگری و شهرت و ریا پناه می‏برم. وبه تو از کری، گنگی، دیوانگی، جذام و امراض بد پناه می‏برم» [۹۲۵]. هیثمی (۱۴۳/۱۰) می‏گوید: رجال آن رجال صحیح‏اند. و نزد وی هم چنان از عقبه بن عامر سروایت است که گفت: نبی خدا صمی‏گفت: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ يَوْمِ السُّوءِ، وَمِنْ لَيْلَةِ السُّوءِ، وَمِنْ سَاعَةِ السُّوءِ، وَمِنْ صَاحِبِ السُّوءِ، وَمِنْ جَارِ السُّوءِ فِي دَارِ الْمُقَامَةِ»، ترجمه: «بار خدایا، من به تو از روز بد، از شب بد، از ساعت بد، از همراه بد، و از همسایه بد در جای اقامت دایمی پناه می‏برم» [۹۲۶]. هیثمی (۱۴۴/۱۰) می‏گوید: رجال آن رجال صحیح‏اند: غیر بشر بن ثابت (البزار) که وی ثقه می‏باشد.

احمد ابن ابی شیبه، از ابوداوُد، نسائی و غیر ایشان از عمر سروایت نموده‏اند که: رسول خدا صاز پنج چیز پناه می‏جست: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ الْبُخْلِ وَالْجُبْنِ وفِتْنَةِ الصَّدْرِ وعَذَابِ الْقَبْرِ وسُوءِ الْعُمُرِ». ترجمه: «بار خدایا، من به تو از بخل، بزدلی، فتنه سینه، عذاب قبر و بدی عمر پناه می‏برم» [۹۲۷]. و نزد ابونعیم در الحلیه از عمر سروایت است که: پیامبر صحسن و حسین سرا در پناه خدا سپرده می‏گفت: «أُعِيذُكُمَا بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّةِ، مِنْ كُلِّ شَيْطَانٍ وَهَامَّةٍ، وَمَنْ كُلِّ عَيْنٍ لامَّةٍ»، ترجمه: «شما را با کلمه‏های تام خداوند، از هر شیطان و گزنده و از هر چشم ضرر رساننده، در پناه خدا قرار می‏دهم» [۹۲۸]. این چنین در الکنز (۲۱۲/۱) آمده است.

[۹۱۵] مسلم (۲۷۰۶). [۹۱۶] مسلم (۲۷۱۶). [۹۱۷] مسلم (۲۷۳۹). [۹۱۸] مسلم (۱۷۲۲). [۹۱۹] صحیح. ابوداوود (۱۵۴۳) آلبانی آن را صحیح دانسته است. [۹۲۰] صحیح. ترمذی (۳۵۹۱) آلبانی آن را صحیح دانسته است. [۹۲۱] صحیح. احمد (۳/ ۱۹۲) طبرانی در الصغیر (۱/ ۱۱۴). [۹۲۲] صحیح. ابوداوود (۱۵۵۲) آلبانی آن را صحیح دانسته است. [۹۲۳] حسن. ابوداوود (۱۵۴۷) آلبانی آن را حسن دانسته است. نسائی (۸/ ۲۶۴). [۹۲۴] ضعیف. ابوداوود (۱۵۴۶). [۹۲۵] صحیح. حاکم و طبرانی در الصغیر. نگا: المجمع (۱۰/ ۱۴۳). [۹۲۶] صحیح. طبرانی (۱۷/ ۲۹۴) نگا: المجمع (۷/ ۲۲۰). [۹۲۷] صحیح. احمد (۱/ ۲۲) نسائی (۸/ ۲۵۶) از ابن مسعود. [۹۲۸] صحیح. ابونعیم در الحلیة (۵/ ۴۴- ۴۵).