حیات صحابه – جلد پنجم

رفتن علم و فراموش شدنش قول پیامبر ص: «این وقتی است که علم برداشته می‏شود» و معنای آن

حاکم (۹۹/۱) از عوف بن مالک اشجعی سروایت نموده که: رسول خدا صروزی به‌سوی آسمان نگریست و گفت: «این وقتی است که علم برداشته می‏شود»، آن گاه مردی از انصار که به او ابن لبید گفته می‏شد به رسول خدا صگفت: ای رسول خدا چگونه عمل برداشته می‏شود، در حالی که در کتاب ثبت گردیده، و قلب‏ها آن را فراگرفته‏اند؟ رسول خدا صفرمود: «من تو را از فقیه‏ترین اهل مدینه می‏پنداشتم»، بعد از آن گمراهی یهود و نصاری را در ضمن موجودیت کتاب خدا در دست‌شان یاد نمود، می‏گوید: بعد با شداد بن اوس سروبرو شدم، و حدیث عوف بن مالک را برایش بیان داشتم، گفت: عوف راست گفته، آیا تو را از اول آن که برداشته می‏شود خبر ندهم؟ گفتم: آری، خبر بده، گفت: خشوع، حتی که خاشعی را نمی‏بینی [۶۰۱]، حاکم می‏گوید: این صحیح است، و بخاری و مسلم همه راویان آن را حجت گرفته‏اند، ذهبی نیز همینطور گفته است. بزار و طبرانی در الکبیر از عوف مثل این را روایت کرده‏اند، چنان که در مجمع الزوائد (۲۰۰/۱) آمده است. و ابن عبدالبر این را در العلم (۱۵۲/۱) مثل آن روایت نموده، و در روایت وی آمده: آن گاه مردی از انصار که به او زیاد بن لبید گفته می‏شد به پیامبر صگفت: ای رسول خدا، در حالی از نزد ما برداشته می‏شود، که در میان ما کتاب خداست، و ما آن را به پسران و زنان خود می‏آموزیم!! و در روایت وی آمده: بعد از آن شداد گفت: آیا می‏دانی بلند شدن و برداشته شدن علم چیست؟ می‏گوید: گفتم: نخیر، نمی‏دانم، گفت: رفتن ظرف‏های آنست، و می‏دانی کدام علم برداشته می‏شود؟ می‏گوید: گفتم: نخیر نمی‏دانم، گفت: خشوع، حتی که خاشعی دیده نمی‏شود [۶۰۲]. حاکم نیز این را به روایت ابودرداء و ابن لبید بروایت نموده، و طبرانی در الکبیر از صفوان بن عسال و وحشی بن حرب ببه معنای آن روایت نموده، چنان که در المجمع آمده است. و در روایت ابودرداء آمده: تورات و انجیل نزد یهود و نصارا هست، چه نفعی به آن‏ها رسانده است؟. و در روایت وحشی آمده: به آن سربلند نمی‏کنند. و در روایت ابن لبید آمده: از آن هیچ نفع نمی‏برند.

[۶۰۱] صحیح. حاکم (۱/ ۹۹) وی آن را صحیح دانسته و ذهبی با وی موافقت نموده. نگا: مجمع (۱/۲۰۰). [۶۰۲] صحیح. نگا: مجمع (۱/ ۲۰۰).