حیات صحابه – جلد پنجم

یقین ابوبکر در مورد آنچه پیامبر صدرباره مجازات اعمال خبر داده است

ابن ابی شیبه، ابن راهویه، عبد بن حمید، حاکم و غیر ایشان از ابواسماء روایت نموده‏اند که گفت: در حالی که ابوبکر سهمراه پیامبر خدا صصبحانه را می‏خورد، ناگهان این آیه نازل گردید:

﴿فَمَن يَعۡمَلۡ مِثۡقَالَ ذَرَّةٍ خَيۡرٗا يَرَهُۥ ٧ وَمَن يَعۡمَلۡ مِثۡقَالَ ذَرَّةٖ شَرّٗا يَرَهُۥ ٨﴾[الزلزة: ۷-۸].

ترجمه: «کسی که به اندازه یک ذره نیکی کرده باشد، آن را می‏بیند، و کسی که به اندازه یک ذره بدی کرده باشد آن را می‏بیند».

آن گاه ابوبکر دست از طعام بازداشت و گفت: ای پیامبر خدا، آیا هر چه از بدی عمل نموده‏ایم آن را می‏بینیم؟ پاسخ داد: «هر مکروه و ناپسندی که به شما می‏رسد به خاطر سزایی است که به آن مجازات می‏شوید، و خیر برای اهلش در آخرت به تأخیر انداخته می‏شود» [۱۳۰]. و نزد ابن مردویه از طریق ابوادریس خولانی روایت است که پیامبر خدا صفرمود: «ای ابوبکر، آیا چیزی را که بد ببری دیده‏ای، آن از همان مثقال‏های شر است، و مثقال‏های خیر برایت به تأخیر انداخته می‏شود، تا این که روز قیامت کامل به تو داده شود، و تصدیق این در کتاب خداوند است:

﴿وَمَآ أَصَٰبَكُم مِّن مُّصِيبَةٖ فَبِمَا كَسَبَتۡ أَيۡدِيكُمۡ وَيَعۡفُواْ عَن كَثِيرٖ ٣٠﴾[الشوری: ۳۰].

ترجمه: «هر مصیبتی به شما رسد به خاطر اعمالی است که انجام داده‏اید، و بسیاری را نیز عفو می‏کند» [۱۳۱].

این چنین در الکنز (۲۷۵/۱) آمده و گفته، و این را حافظ بن حجر در الاطراف در مسند ابوبکر ذکر نموده است.

عبدبن حمید، ترمذی و ابن المنذر از ابوبکر سروایت نموده‏اند که گفت: نزد رسول خدا صبودم، که این آیه نازل گردید:

﴿مَن يَعۡمَلۡ سُوٓءٗا يُجۡزَ بِهِۦ وَلَا يَجِدۡ لَهُۥ مِن دُونِ ٱللَّهِ وَلِيّٗا وَلَا نَصِيرٗا ﴾[النساء: ۱۲۳].

ترجمه: «هر کی کار بد کند به آن جزا داده می‏شود، و برای خود غیر خدا حامی و مددکاری نمی‏یابد».

آن گاه پیامبر خدا صفرمود: «ای ابوبکر، آیا آیه‏ای را که بر من نازل شده است برایت بخوانم؟» گفتم: آری، ای پیامبر خدا، و آن را برایم تلاوت نمود، آن گاه شکستگی را در کمرم احساس نمودم، و دست و پایم را راست نمودم، پیامبر خدا صفرمود: «تو را چه شده است، ای ابوبکر؟» گفتم: ای رسول خدا، و کدام یک از ما عمل بدی ننموده است؟ و ما به آنچه عمل نموده‏ایم جزا داده می‏شویم؟ پیامبر خدا صفرمود: «اما تو ای ابوبکر و مؤمنان، در بدل آن در دنیا مجازات می‏شوید، تا این که با خداوند در حالی روبرو شدی، که گناهی نداشته باشید، ولی برای دیگران، خداوند آن را جمع می‏کند، تا به آن در روز قیامت مجازات شوند» [۱۳۲]. ترمذی می‏گوید: غریب است، و در اسناد آن سخن است، و موسی بن عبیده در حدیث ضعیف پنداشته می‏شود، و مولای ابن سباع مجهول است، و این حدیث از غیر این وجه نیز از ابوبکر روایت شده، ولی از اسناد صحیح برخوردار نیست.

و نزد احمد، ابن المنذر، ابویعلی، ابن حبان، حاکم، بیهقی و غیر ایشان از ابوبکر صدیق روایت است که وی گفت: ای رسول خدا، بعد از این آیه صلاح چگونه است: [من یعمل سوءاً یجز به]؟ آیا هر بدی را که عمل نموده‏ایم، در عوض آن مجازات می‏شویم؟! پیامبر خدا صفرمود: «ای ابوبکر، خداوند تو را بیامرزد؟ آیا شدت و مشقت به تو نمی‏رسد؟ آیا رنج و درد به تو نمی‏رسد؟» پاسخ دادم: بلی، فرمود: «این همان چیزی است که در دنیا به آن مجازات می‏شوید» [۱۳۳]. این چنین در کنزالعمال (۲۳۹/۱) آمده است.

[۱۳۰] صحیح. طبری (۳۰/۲۶۸) از طریق انس وغیره. [۱۳۱] صحیح. طبری (۳۰/ ۲۷۰). [۱۳۲] ضعیف. ترمذی (۳۰۳۹) آلبانی آن را در ضعیف الجامع (۱۲۳۷) و ضعیف ترمذی، ضعیف دانسته است. [۱۳۳] ضعیف. احمد (۱/ ۱۱) ابن حبان (۲۹۱۰) حاکم (۳/ ۷۴) سعید بن منصور در تفسیر خود (۶۹۵) آلبانی می گوید: سندش ضعیف است و معنایش صحیح است.