حیات صحابه – جلد پنجم

قول ابن مسعود و ابن عباس درباره رفتن علم و قول ابن عباس وقتی که زید در گذشت

طبرانی در الکبیر از عبداللَّه بن مسعود سروایت نمود، که گفت: می‏دانید که اسلام چگونه کم می‏شود؟ گفتند: چنان که رنگ لباس کم شود، و چنان که چربی چهارپایان کم می‏شود و چنانکه در هم از طول پنهان ماندن ناقص و کم می‏شود. گفت: کم شدن اسلام هم همینطور است، و بزرگ‌تر از این مرگ - یا رفتن - علما است. هیثمی (۲۰۲/۱) می‏گوید: و رجال آن ثقه دانسته شده‏اند. و طبرانی در الکبیر از سعیدبن مسیب روایت نموده، که گفت: در جنازه زیدبن ثابت سحاضر بودم، هنگامی که در قبرش دفن گردید، ابن عباس بگفت: ای مردم، کسی که دوست دارد بداند، رفتن علم چگونه است، رفتن علم اینطور است، به خدا سوگند، امروز علم زیادی رفت. هیثمی (۲۰۲/۱) می‏گوید: در این علی بن زیدبن جدعان آمده، و در وی ضعف می‏باشد. و نزد ابن سعد (۱۷۷/۴) از عماربن ابی عمار روایت است که گفت: هنگامی که زیدبن ثابت درگذشت، نزد ابن عباس در سایه قصر نشستیم، گفت: رفتن علم اینطور است، امروز علم زیادی دفن گردید. و نزد وی هم چنان از ابن عباس روایت است که گفت: علم اینطورمی رود، - و با دستش به‌سوی قبر وی اشاره نمود -، مردی که چیزی را می‏داند می‏میرد، و غیرش آن را نمی‏داند، به این صورت آنچه با وی می‏باشد می‏رود. و نزد احمد در حدیثی از وی روایت است که گفت: آیا می‏دانید که رفتن علم چگونه است؟ گفت: رفتن علم رفتن علما از زمین است. این چنین در المجمع (۲۰۲/۱) آمده است. و ابونعیم در الحلیه (۱۳۱/۱) از ابن مسعود روایت نموده، که گفت: من می‏پندارم، مردی که علمی را آموخته است به سبب گناهی که مرتکب می‏شود فراموش می‏نماید. و طبرانی این را در الکبیر روایت نموده، و رجال آن ثقه دانسته شده‏اند، مگر این که قاسم از جدش نشنیده است، چنان که هیثمی (۱۹۹/۱) و منذری در الترغیب (۹۲/۱) گفته‏اند. و ابن ابی شیبه از قاسم روایت نموده، که گفت: عبداللَّه فرمود: آفت علم فراموشی است. این چنین در جامع العلم (۱۰۸/۱) آمده.