حیات صحابه – جلد پنجم

اقوال اصحاب درباره قیام لیل پیامبر ص

ابوداود از انس سروایت نموده، که گفت: رسول خدا صقیام لیل نمود، حتی که قدم‌هایش ورم کرد - یا گفت: ساق‌هایش -، به او گفته شد: آیا خداوند گناه گذشته و آینده تو را نبخشیده است؟ فرمود: «آیا بنده‏ای شکرگزار نباشم؟!» [۱۶۹]. این چنین در الکنز (۳۶/۴) آمده، و این را ابویعلی، بزار و طبرانی در الأوسط روایت نموده‏اند، و رجال آن، چنانکه هیثمی (۲۷۱/۲) می‏گوید، رجال صحیح‌اند. و بزار از ابوهریره سمانند این را روایت کرده، و در روایت وی آمده که گفت: رسول خدا صبه حدی نماز می‏گزارد، که قدم‌هایش ورم می‏نمود. هیثمی (۲۷۱/۲) می‏گوید این را بزار به سندهایی روایت کرده، و رجال یکی از آن‏ها رجال صحیح‌اند. این چنین آن را طبرانی در الکبیر از ابوجحیفه روایت نموده. و نزد وی همچنان در الصغیر والأوسط از ابن مسعود سروایت است که گفت: پیامبر خدا صهنگام شب نماز می‏گزارد، تا جایی که قدم‌هایش ورم کرد... و مانند آن را متذکر شده. و نزد وی همچنان در الأوسط از نعمان بن بشیر سروایت است که گفت: رسول خدا صقیام لیل می‏نمود، تا حدّی که قدم‌هایش شکافته می‏شد... و مانند آن را ذکر نموده، چنان که در المجمع (۲۷۱/۲) آمده است. و نزد بخاری و مسلم از عایشه لروایت است که گفت: پیامبر صهنگام شب قیام می‏نمود، تا جایی که قدم‌هایش شکافته می‏شد، به او گفتم: ای رسول خدا چرا اینطور می‏کنی، در حالی که... و به مانند آن را ذکر نمود [۱۷۰]و همچنین به مانند آن از مغیره بن شعبه چنانکه در الریاض (ص۴۲۹) آمده، روایت است. و نزد ابن نجار ابوهریره سروایت است که: پیامبر صقیام می‏نمود تا جایی که پاهایش شکافته می‏شد. و نزد وی همچنان از انس سروایت است که گفت: پیامبر خدا صعبادت نمود، تا این که همانند مشک کهنه گردید، گفتند: ای رسول خدا، چه تو را به این وا می‏دارد؟ آیا خداوند گناه گذشته و آینده تو را نبخشیده است؟ فرمود: «آری، ولی آیا بنده شکرگزار نباشم؟!». این چنین در الکنز (۳۶/۴) آمده است.

و بخاری و مسلم از حمید روایت نموده‏اند که گفت: از انس بن مالک سدر مورد نماز رسول خدا صدر شب پرسیده شد، گفت: هر وقت که می‏خواستیم در شب او را در حال نماز گزاردن ببینیم می‏دیدیمش، و هر وقت که می‏خواستیم او را در خواب ببینیم می‏دیدیمش، و در ماه روزه می‏گرفت، حتی که می‏گفتیم: چیزی از آن را افطار نمی‏کند، و می‏خورد، حتی که می‏گفتیم: چیزی از آن روزه نمی‏گیرد [۱۷۱]. و آن دو هم چنین از عبداللَّه سروایت نموده‏اند که گفت: شبی با پیامبر صنماز گزاردم، تا آن وقت سرپا ماند، که اراده کار بدی را نمودم، گفتیم: چه اراده نمودی؟ گفت: اراده نمودم، که بنشینم و او را رها کنم [۱۷۲]. این چنین در صفه الصفوه (۷۵/۱) آمده است. و احمد از ابوذر سروایت نموده که: رسول خدا صشبی را تا صبح قیام نمود، و این آیت را تلاوت می‏کرد:

﴿إِن تُعَذِّبۡهُمۡ فَإِنَّهُمۡ عِبَادُكَۖ وَإِن تَغۡفِرۡ لَهُمۡ فَإِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ ١١٨﴾[المائدة: ۱۱۸].

ترجمه: «اگر ایشان را عذاب دهی، آنان بندگان تواند، و اگر ایشان را بیامرزی تو غالب و صاحب حکمت هستی».

این چنین در البدایه (۵۸/۶) آمده است. و ابویعلی از انس سروایت نموده، که گفت: رسول خدا صاندکی بیمار شد، هنگامی که صبح نمود گفته شد: ای رسول خدا، اثر درد بر تو هویداست، فرمود: «من بر همین حالتی که می‏بینید، در همین شب که گذشت سبع طوال [۱۷۳]را خواندم» [۱۷۴]رجال آن، چنان که هیثمی (۲۷۴/۲) گفته، ثقه‏اند.

[۱۶۹] بخاری از حدیث عائشة بنت مغیرة بن شعبة درکتاب تهجد باب قیام النبی ص(۲/ ۶۳) و در تفسیر سوره فتح (۶/ ۱۶۹) و مسلم در صفة القیامة (۱۷/ ۱۶۲) و ترمذی (۴۱۲) از مغیرة: صحیح ترمذی (۳۳۶). حدیث در ابوداوود وجود ندارد و مولف دچار اشتباه شده است. [۱۷۰] بخاری (۴۸۳۷) مسلم (۲۸۲۰). [۱۷۱] بخاری (۱۹۷۲) مسلم (۱۱۵۸) احمد (۱/ ۲۷۲). [۱۷۲] مسلم (۷۷۳) احمد (۱/ ۳۸۵، ۳۹۶). [۱۷۳] یعنی: من با وجود این مریضی که می‏بینید در همین شب که گذشت هفت سوره دراز را که اول آن‏ها سوره بقره و آخر‌شان سوره انفاق است در نمازخواندم. م. [۱۷۴] ضعیف. ابویعلی (۳۴۴۴) ابوالشیخ (۱۸۵) نگا: المطالب (۵۳۰).