حیات صحابه – جلد پنجم

اقوال ابن مسعود و ابن عباس درباره علمای سوء

ابن عساکر از ابن مسعود روایت نموده، که گفت: اگر اهل علم، علم را نگه دارند و نزد اهلش بگذارند، آقایان اهل زمان‌شان می‏باشند، ولی آن را نزد اهل دنیا گذاشته‏اند، تا از دنیای‌شان چیزی به دست آورند، و به این اساس نزد آنان ذلیل و خوار گردیده‏اند، از نبی‌تان صشنیدم که می‏گوید: «کسی که همه قصدها را یک قصد بگرداند - قصد آخرت - خداوند کفایت سایر قصدها را برای او می‏کند، و کسی که قصدهای مختلف در احوال دنیا در سربپروراند او را کفایت نمی‏کند و فرقی ندارد که در کدام وادی هلاک گردد» [۵۹۷]. این چنین در الکنز (۲۴۳/۵) آمده است. ابن عبدالبر این را در جامع العلم (۱۸۷/۱) از ابن مسعود به مثل آن روایت کرده است. و ابن عبدالبر در جامع العلم (۱۸۸/۱) از سفیان بن عیینه روایت نموده، که گفت: از ابن عباس به ما خبر رسید که وی گفت: اگر حاملین علم آن را به حقش و آن طوری که لازم است بگیرند، خداوند و ملائکه و صالحان ایشان را دوست می‏دارند، و مردم از آنان هیبت پیدا می‏کنند، ولی به آن دنبا را طلب نموده‏اند، بنابراین خداوند بدشان دیده و نزد مردم نیز خوار گردیده‏اند. و عبدالرزاق از ابن مسعود سروایت نموده، که وی گفت: وقتی فتنه‏ای شما را فرا گیرد، که در آن خرد بزرگ شود و بزرگ پیر شود، راه و روش [چون سنت و دین] مورد استفاده قرار گیرد حال‌تان چگونه خواهد بود، که اگر آن راه و روش روزی تغییر داده شود، گفته می‏شود: این منکر است، گفته شد: این چه وقت می‏باشد؟ گفت: وقتی امین‏هایتان کم شوند، امیران‌تان زیاد گردند، فقیه‏هایتان کم شوند، قاریان‌تان زیاد گردند، آموزش غیر دینی صورت پذیرد و به عمل آخرت دنیا طلب و جستجو گردد [۵۹۸]. این چنین در الترغیب (۸۲/۱) آمده است. ابن عبدالبر در العلم (۱۸۸/۱) به معنای این را روایت کرده است، و در روایت وی آمده: و سنت نو پیدایی ایجاد می‏گردد، و مردم به آن عمل می‏کنند، وقتی چیزی از آن تغییر داده شود، گفته می‏شود: سنت تغییر داده شد، و افزوده: و فقهایتان کم گردند و امیران‌تان ذخیره نمایند.

[۵۹۷] حسن. ابن ماجه (۲۵۷) آلبانی آن را حسن دانسته: صحیح الجامع (۶۱۸۹) و صحیح الترغیب (۳۱۷۱). همچنین حاکم (۲/ ۴، ۴۴۳، ۳۲۸). [۵۹۸] صحیح. عبدالرزاق و ابن عبدالبر (۱/ ۱۸۸) دارمی (۱۸۵) نگا: صحیح الترغیب (۱۱۱).