حیات صحابه – جلد پنجم

اندرز و موعظه عمربن الخطاب س

ابن زنجویه از کنانه عدوی روایت نموده است، که گفت: عمربن خطاب برای امیران ارتش نوشت که فهرست همه حافظان قرآن را برایم بفرستید، تا برای آن‏ها در اعطای معاش جایگاه خوبی را در نظر بگیرم، و آنان را به‌سوی بخش‏های مختلف ارسال نمایم تا به مردم قرآن یاد دهند. اشعری سبه او نوشت: تعداد حافظان قرآن نزد من به سیصد و چند مرد رسیده است، آن گاه عمر به آنان نوشت:

«بسم الله الرحمن الرحيم، من عبدالله عمر الى عبدالله بن قيس ومن معه من حــملة القرآن. سلام عليكم، اما بعد: فلان هذا القرآن كائن لكم اجرا وكائن لكم شرفا وذخرا، فاتبعوه ولا يتبعنكم، فانه من اتبعه القرآن زخ في قفاه حتى يقذفه في النار، ومن تبع القرآن ورد به القرآن جنات الفردوس، فليكونن لكم شافعاً آن استطعتم ولا يكونن بكم ما حلا، فانه من شفع له القرآن دخل الجنة، ومن محل به القرآن دخل اسناد. واعلموا آن هذا القرآن ينابيع الـهدى. وزهرة العلم، وهو احدث الكتب عهدا بالرحمن، به يفتح الله اعيناً عميا وآذانا صما وقلوبا غلفا. واعلموا آن العبد اذا قام من الليل فتسوك وتوضا ثم كبر وقرا وضع الـملك فاه على فيه ويقول: اتل اتل فقد طبت وطاب لك، وآن توضا ولم يستك حفظ عليه ولم بعد ذلك. الا وآن قرآءة القرآن مع الصلاه كنز مكنون وخير موضوع، فاستكثروا منه ما استطعتم، فان الصلاه نور، والزكاة برهان، والصبر ضياء والصوم جنة، والقرآن حجة لكم او عليكم، فاكرمواالقرآن ولا تهينوه، فان الله مكرم من اكرمه ومهين من اهانه، واعلموا انه من تلاه وحفظه وعمل به واتبع مافيه كانت له عندالله دعوة مستجابة، آن شاء اجلها له في الدنيا الّا كان له ذخرا في الاخرة واعلموا انما عندالله خير وابقى للذين آمنوا وعلى ربهم يتوكلون». ترجمه: «به نام خداود بخشاینده و مهربان، از طرف بنده خدا عمر برای عبداللَّه بن قیس و کسانی که از حافظان قرآن با وی‌اند، سلام بر شما باد، اما بعد: این قرآن برای‌تان مایه اجر، شرف و ذخیره است، از آن پیروی کنید و او شما را دنبال نکند، چون کسی را که قرآن دنبال نماید، او را از عقبش می‏راند تا در آتش اندازدش، و کسی که از قرآن پیروی کند، قرآن وی را وارد جنت‏های فردوس می‏سازد، باید قرآن برای شما، اگر توانستید، شفاعت کننده باشد، و نباید با شما خصم و مجادله کننده باشد، چون برای کسی که قرآن شفاعت نماید، وارد جنت می‏شود، و با کسی قرآن مجادله نماید داخل آتش می‏گردد. وبدانید که این قرآن چشمه‏های هدایت و روشنی علم است، و او نگاه زمانی نزدیک‏ترین کتاب‏ها به رحمان است، توسط همین قرآن است که خداوند چشم‏های کور، گوش‏های کر و قلب‏های بسته را باز می‏کند. و بدانید که بنده وقتی از طرف شب برخیزد، مسواک نماید، وضو کند و بعد از آن تکبیر بگوید و بخواند، فرشته دماغش را بر دهن وی می‏گذارد، و می‏گوید: تلاوت کن، تلاوت کن، خودت خوب هستی و برایت خوبی است، و اگر وضو نماید و مسواک نکند، از وی حفاظت می‏نماید، ولی چنین معامله نمی‏کند. آگاه باشید، که قرائت قرآن با نماز گنجی پوشیده و خیری رها شده است، بنابراین هر قدر که می‏توانید آن را زیاد تلاوت نمایید. زیرا نماز نور است، زکات دلیل و برهان است، صبر روشنی است، روزه سپر است و قرآن یا برای‌تان حجت است، یا بر خلاف‏تان، قرآن را عزت نمایید، و خوارش مسازید، چون خداوند عزت دهنده کسی است که آن را عزت نماید، و ذلیل کننده کسی است که آن را اهانت کند، و بدانید که کسی آن را تلاوت نماید. و حفظش کند، و بدان عمل نماید و از آن چه در آن است پیروی کند بررسی وی نزد خداوند دعای مستجاب می‏باشد اگر بخواهم آنرا در دنیا به زودی به او می‏دهد. در غیر این صورت در آخرت برایش ذخیره می‏باشد، و بدانید که آنچه نزد خداست بهتر است و باقی مدنی است، البته برای آنانی که ایمان آورده‏اند و بر پروردگاشان توکل می‏کنند». این چنین در الکنز (۲۱۷/۱) آمده است.