حیات صحابه – جلد چهارم

عملکرد ابن عمر و ابن عباس شدر این باره

و بخاری [۹۳۹]از مکحول ازدی روایت نموده، که گفت: در پهلوی ابن عمر ببودم، که مردی از گوشه مسجد عطسه زد، ابن عمر بگفت: «يرحـمك الله إن كنت حـمدت الله»، «اگر حمد خدا را گفته باشی، خدا تو را رحمت کند» [۹۴۰]، و بیهقی از نافع سروایت نموده که: ابن عمر بوقتی که عطسه می‏زد، و به او گفته می‏شد: «يرحـمك الله»، می‏گفت: «يرحـمنا الله واياکم وغفرلنا ولكم»، «خداوند ما و شما را رحم کند، و برای ما و شما مغفرت نماید» [۹۴۱]. این چنین در الکنز (۵۷/۵) آمده است. و بخاری در الأدب (ص۱۳۶) مانند این را روایت نموده است. و بیهقی از نافع سروایت نموده، که گفت: مردی نزد ابن عمر بعطسه نمود و حمد خدا را گفت: ابن عمر به او گفت: بخل ورزیدی، چرا در وقت حمدت برای خدا، برای پیامبر صنیز درود نگفتی. و از ضحاک بن قیس یشکری روایت است که گفت: مردی نزد ابن عمر بعطسه نمود و گفت: (الحمدللَّه رب العالمین)، عبداللَّه گفت: اگر آن را به این گفته: (والسلام علی رسول‏اللَّه)، تمام می‏نمودی بهتر بود. این چنین در الکنز (۵۷/۵) آمده است. و بخاری در الأدب (ص ۱۳۵) از ابوجمره روایت نموده، که گفت: از ابن عباس بوقتی که به او جواب عطسه گفته می‏شد، شنیدم که می‏گفت: «عافانا الله واياكم من النار، يرحكم الله»، «خداوند ما و شما را از آتش در امان داشته باشد، خداوند رحم‌تان کند» [۹۴۲].

[۹۳۹] اللأدب (ص ۱۳۶). [۹۴۰] ضعیف. بخاری در ادب المفرد (۹۳۶) در سند آن عمارة بن زاذان است که ضعیف است. آلبانی آن را موقوف ضعیف دانسته است. [۹۴۱] صحیح. بخاری در ادب المفرد (۹۳۳) آلبانی آن را صحیح دانسته است. [۹۴۲] صحیح. بخاری در ادب المفرد (۹۲۹) آلبانی آن را صحیح دانسته است (۷۱۰) همچنین ابن حجر در فتح الباری (۱۰/ ۶۰۹).