حیات صحابه – جلد چهارم

توضیح ابوبکر بر منبر درباره معناى این آیه: عَلَیکمْ اَنْفُسَکمْ

ابن ابی شیبه، احمد، عبدبن حمید، عدنی، ابن منیع، حمیدی، ابوداود، ترمذی - و گفته: حسن و صحیح است -، نسائی، ابن ماجه، ابویعلی، ابونعیم در المعرفة، دار قطنی در العلل - و گفته: همه راویان آن ثقه‏اند - ، بیهقی، سعیدبن منصور و غیر ایشان از قیس بن ابی حازم روایت نموده‏اند که گفت: هنگامی که ابوبکر سبه خلافت برگزیده شد، به منبر بالا رفت و بعد از حمد خداوند گفت: شما ای مردم، این آیه را می‏خوانید:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ عَلَيۡكُمۡ أَنفُسَكُمۡۖ لَا يَضُرُّكُم مَّن ضَلَّ إِذَا ٱهۡتَدَيۡتُمۡ﴾[المائدة: ۱۰۵].

ترجمه: «ای کسانی که ایمان آورده‏اید مراقب خود باشید، هنگامی شما هدایت یافتید گمراهی کسانی که گمراه شده‏اند به شما زیانی نمی‏رساند».

و شما این را در غیر جاهایش وضع می‏کنید [۱۶۱۰]، من از پیامبر خدا صشنیدم که می‏گفت: «مردم وقتی که منکر را دیدند، و آن را تغییر ندادند، نزدیک می‏باشد که خداوند تمام آن‏ها را به عذاب گرفتار نماید» [۱۶۱۱].

و نزد ابن مردویه از ابن عباس بروایت است که گفت: ابوبکر سروزی که به خلیفه پیامبر خدا صمسمی گردید بر منبر رسول خدا صنشست، و خداوند را ستوده بر او ثنا گفت، و بر پیامبر صدرود فرستاد، بعد از آن دست‏های خود را بازکرد، و بر جای نشستن پیامبر صبر منبر گذاشت و گفت: از دوست در حالی که در همین جا نشسته بود شنیدم که این آیه را تفسیر می‏نمود:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ عَلَيۡكُمۡ أَنفُسَكُمۡۖ لَا يَضُرُّكُم مَّن ضَلَّ إِذَا ٱهۡتَدَيۡتُمۡ﴾،

بعد آن را تفسیر نمود، و تفسیر وی برای ما این بود که گفت: «آری، هر قومی که در میان آن‏ها عمل بدی انجام شود، و در میان‌شان فساد صورت پذیرد، و آن‏ها نه آن را تغییر دهند و نه هم به آن انکار کنند، بر خداوند حق می‏گردد تا آن‏ها را همه به عذاب مبتلا کند، و بعد از آن دعای‌شان را قبول ننماید»، بعد انگشتان خود را داخل گوش‌هایش نمود و گفت: اگر این را از دوست نشنیده باشم، این دو کر شوند [۱۶۱۲]. و بیهقی از ابوبکر سروایت نموده، که گفت: وقتی که قومی در میان قوم دیگری فساد نمایند و قوم ثانی از قوم اول قوی‏تر باشند، ولی علی‏رغم آن باز هم دست آن‏ها را از فساد باز ندارند، خداوند بر آنان بلایی را نازل می‏کند، و بعد آن را از ایشان دور نمی‏سازد [۱۶۱۳].

[۱۶۱۰] یعنی از آن به عدم لزوم امر به معروف و نهی از منکر استدلال می‏کنید. م. [۱۶۱۱] صحیح. ابوداوود (۴۳۸۸) ترمذی (۲۱۶۸) ابن ماجه (۴۰۰۵) احمد (۱/ ۲، ۵، ۷، ۹) آلبانی آن را صحیح دانسته است. [۱۶۱۲] این چنین در کنز العمال (۱۳۸/۲) آمده است. [۱۶۱۳] این چنین در الکنز (۱۳۸/۲) آمده است.