فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۴۶] حکمت داخل کردن قبر پیامبر ج در مسجد چیست؟

س: مسلّم است که دفن اموات در مساجد جایز نیست و هر مسجدی که در آن قبری وجود داشته باشد نماز خواندن در آن جایز نیست. پس با این وجود حکمت و فلسفه‌ی قبر پیامبر ج و برخی از یاران ایشان در مسجد نبوی چه می‌تواند باشد؟

ج: از پیامبر ج ثابت شده است که ایشان فرموده‌اند:

«لَعَنَ اللَّـهُ الْـيَهُودَ وَالنَّصَارَى اتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ مَسَاجِدَ» [۷۳۲]. «الله یهود و نصارا، را لعنت کند، آن‌‌ها قبر‌های انبیای خود را مسجد قرار می‌دادند».

همچنین از عایشه ل روایت شده است که ام‌سلمه و ام‌حبیبه ب کلیسایی را در سرزمین حبشه دیده بودند برای رسول الله ج یادآور شدند و عکس‌‌هایی که در آن وجود داشت سخن گفتند، رسول الله ج فرمودند: «أُولَئِكَ قَوْمٌ إِذَا مَاتَ فِيهِمُ الْـعَبْدُ الصَّالِحُ أوِ الرَّجُلُ الصَاِلِحُ بَنَوْا عَلَى قَبْرِهِ مَسْجِدًا، وَصَوَّرُوا فِيهِ تِلْكَ الصُّوَرَ؛ أُولَئِكَ شِرَارُ الْـخَلْقِ عِنْدَ اللَّـهِ» [۷۳۳]. «این‌‌ها قومی هستند که هرگاه بنده یا مرد صالحی از میانشان فوت می‌کرد بر قبر او مسجدی می‌ساختند و این تصویر‌ها را در آن می‌کشیدند؛ این‌‌ها نزد الله بدترین مخلوق هستند».

در صحیح مسلم از جندب بن عبدالله س روایت شده است که می‌گوید: از پیامبر ج شنیدم که فرمود: «إنّ اللّهَ تعالى قَدِ اتَّخَذَنِي خَلِيْلاَ كَمَاَ إتَّخَذَ إبْراهِيْمَ خَلِيْلاَ، وَلَوْ كُنْتُ مُتَّخِذاً مِنْ أُمَّتِيْ خَلِيْلاَ لاتَّخَذْتُ أبَابَكْرٍ خَلِيْلاَ. أَلا وإنَّ مَنْ كَان قَبْلكُمْ كَانُوا يَتَّخِذُونَ قُبُوَر أنِبيَائهِمْ وصَالِحيْهمْ مَسَاجِدَ؛ ألا فَلا تَتَّخِذُوا الْـقُبُورَ مَسَاجِدَ؛ إِنِّي آنهاكُمْ عَنْ ذَلِكَ» [۷۳۴]. «الله تعالى مرا دوست خود قرار داده است همان گونه که ابراهیم ÷ را دوست خود قرار داد، چنانچه از امتم کسی را دوست قرار می‌دادم قطعاً ابوبکر س را دوست خودم قرار می‌دادم؛ بی‌گمان کسانی که پیش از شما بودند قبر‌های انبیا و صالحین خود را مسجد قرار می‌دادند؛ آگاه باشید که شما قبر‌ها را مسجد قرار ندهید، من شما را از این عمل باز می‌دارم».

امام مسلم همچنین با سند خود از جابر س روایت کرده است: «نَهَي رَسُوْل اللّه ج أنْ يُجَصَّصَ اْلَقَبْرُ وَأنْ يُقْعَدَ عَلَيْهِ وَأنْ يُبْني عَلَيْهِ» [۷۳۵]. «رسول الله ج از گچ کاری قبر و نشستن و بنای ساختمان بر آن منع کرده است».

این احادیث و تمام احادیثی که در این خصوص وارد شده‌اند به تحریم مسجد قرار دادن قبور اشاره دارند. این احادیث همچنین به تحریم بنای ساختمان، ساختن گنبد بر قبور و گچ‌کاری بر آن‌‌ها دلالت می‌کنند؛ برای این‌که این اعمال از اسباب شرک و پرستش صاحبان قبر محسوب می‌شود کما این‌که در گذشته و حال چنین اتفاقی افتاده است، پس بر مسلمان جایز است که در هر مکانی از آنچه پیامبر ج از آن نهی کرده پرهیز نمایند. از این‌که اکثریت عملی را مرتکب می‌شوند، فریب نخورند، چون حق گمشده‌ی مؤمن است که هر جا آن را بیابد به آن چنگ می‌زند و مسلماً حق با دلایل از کتاب و سنت قابل تشخیص است نه با آرا و اعمال مردم.

محمد ج و دو یارش (ابوبکر و عمر) در مسجد دفن نشده‌اند؛ بلکه در اتاق عایشهل مدفون هستند؛ لیکن هنگامی که مسجد نبوی در زمان ولید بن عبدالملک توسعه داده شد حجره‌ی عایشه ل در پایان قرن اول در مسجد داخل کرده شد. این عمل در حکم دفن در مسجد به حساب نمی‌آید؛ زیرا رسول الله ج و یارانش به زمین مسجد انتقال داده نشدند؛ بلکه حجره به علت توسعه در مسجد داخل کرده شد. بدین ترتیب هیچ‌کس نمی‌تواند از این عمل برای جواز دفن میت در مسجد و بنای ساختمان بر روی قبر استدلال نماید و عمل ولید بن عبدالملک نمی‌تواند حجتی در برابر مخالفت با سنت رسول الله ج باشد.

شیخ ابن باز – مجموع فتاوا و مقالات متنوعة (۴/۳۳۷، ۳۳۸)

[۷۳۲] بخارى (۱۳۳۰) و مسلم (۵۲۹). [۷۳۳] بخاری (۴۳۴) و مسلم (۵۲۸). [۷۳۴] مسلم (۵۳۲). [۷۳۵] مسلم (۹۷۰).