فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۵۲] دم کردن در آب جایز است

س: آیا جایز است که بر آب دعا خوانده شود و سپس مریض به طلب شفا از آن آب که با آب دهان دم کنند و اذکاری که به زبان می‌آورد متبرک شده بنوشد؟

ج: این کار اشکالی ندارد و جایز است، بلکه علما آن را مستحب دانسته‌اند. در بخاری از ابی قتاده روایت است که پیامبر ج فرمود: «فَإِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ شَيْئًا يَكْرَهُهُ فَلْيَنْفِثْ حِينَ يَسْتَيْقِظ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ وَيَتَعَوّذْ مِنْ شَرِّهَا فَأنها لاَ تَضُرُّهُ [۱۷۶۷] «هرگاه کسی از شما خواب ناپسندی دید وقتی بیدار می‌شود سه بار فوت کند و از شرّ آن خواب به خدا پناه ببرد، به او ضرری نخواهد رساند».

از عائشه ل روایت است که پیامبر ج وقتی به رختخوابش می‌رفت قل هو الله احد و معوذتین را می‌خواند و دست هایش را فوت می‌کرد و سپس دستهایش را به صورتش و تا جایی که دستهایش به بدنش می‌رسید می‌مالید».

حدیث ابی سعید که سوره فاتحه را دعا خواند و بر فردی که مار یا عقرب او را گزیده بود، دم کرد.

بخاری از عائشه روایت می‌کند که پیامبرج هنگام دم کردن می‌گفت: «بِسْمِ اللهِ، تُرْبَةُ أَرْضِنَا بِرِيقَةِ بَعْضِنَا يُشْفَى سَقِيمُنَا بِإِذْنِ رَبِّنَا [۱۷۶۸] «به نام الله، این خاک زمین ما و آب دهان یکی از ماست که با اجازهء پروردگارمان، باعث بهبودی بیماران می‌شود».

امام نووی می‌گوید: از این ثابت می‌شود که هنگام دم کردن اضافه کردن مقداری از آب دهان و فوت کردن مستحب است. علما بر جایز بودن آن اجماع دارند، جمهور صحابه و تابعین و کسانی که بعد از آن‌‌ها بوده‌اند آن را مستحب دانسته‌اند.

علامه بیضاوی می‌گوید: پژوهش‌های طبی نشان داده است که آب دهان در تعدیل مزاج و طبیعت تأثیر دارد، و خاک وطن در حفظ طبیعت و دفع ضرر تأثیر دارد... تا اینکه می‌گوید: دم کردن و دعا خواندن آثار عجیب و شگفت انگیزی دارند که عقل به ماهیت و ژرفای آن نمی‌رسد.

امام ابن قیم در کتاب «زاد المعاد» درباره حکمت دم کردن و اسرار آن سخنی طولانی ایراد کرده که در آخرش می‌گوید: کوتاه سخن اینکه دم و نَفَس دعا خوان با نفس‌‌های پلید و خبیث مقابله می‌کند و اثر آن را از بین می‌برد. هر چقدر که کیفیت نَفَس دعا خوان قویتر باشد دعا کامل‌تر انجام می‌شود. کمک گرفتن دعا خوان از نفسش هنگام خواندن دعا مانند کمک گرفتن آن نَفَس‌‌های موجودات پلید از نیش خود می‌باشد، در دم کردن راز دیگری نهفته است و آن اینکه دم کردن از چیز‌هایی است که هم ارواح پاک و هم ارواح خبیث از آن کمک می‌گیرند، از این رو ساحران مانند مؤمنان چیز‌هایی را می‌خوانند و دَم می‌کنند.

در روایتی از احمد آمده است: که ایشان در مورد کسی که قرآن را در ظرفی می‌نویسد، و سپس مریض آب آن را می‌نوشد، گفت: اشکالی ندارد، صالح می‌گوید: گاهی مریض می‌شدم، آنگاه پدرم آب بر می‌داشت و بر آن دعا می‌خواند و به من گفت: از آن بنوش و صورت و دستهایت را بشوی.

در آنچه گفتیم ان شاءالله برای رفع اشکالی که برایتان در مورد خواندن قرآن و دم کردن در ظرف آب و نوشاندن آن به بیمار پیش آمده کافی است. وصلی الله علی محمد.

الشیخ محمد بن إبراهیم-الفتاوی المتعلقة

بالطب ص (۳۹۱)، وفتاوی المرأة المسلمة (۱/۱۵۸، ۱۵۹).

[۱۷۶۷] البخاری (۵۷۴۷) مسلم (۲۲۶۱). [۱۷۶۸] البخاری (۵۰۱۷).