فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۶۶] حکم آلات موسیقی و سرگرمی

س: ما در انگلیس زندگی می‌کنیم، و در ایام تعطیلات در مدارسی محلی اصول اسلام و زبان عربی را به کودکانی که از هند و پاکستان و یمن و... می‌آیند می‌آموزیم. این کودکان در مدارس دولتی و رسمی تمام مواد درسی را با موسیقی و عکس فرا می‌گیرند و این برای تشویق و کمک به فهمیدن و حضور ذهن شاگردان مفید است. این کودکان وقتی در ایام تعطیلات به مدارس می‌آیند تا علوم اسلامی و زبان عربی را فرا بگیرند. وقتی این مشوّق‌‌ها را در اینجا نمی‌یابند فرار می‌کنند و گریزان می‌شوند... آیا برای ما جایز است که در سرود‌های اسلامی که برای این کودکان گذاشته می‌شود از موسیقی استفاده کنیم، و آیا جایز است که کودکان با عکس‌‌ها و تندیس‌‌ها بازی کنند و این گونه مورد تشویق و دلجویی قرار گیرند تا به این مدارس اسلامی‌برای فراگرقتن دینشان روی آورند؟

ج: استفاده از آلات موسیقی و دیگر آلات لهو جایز نیست. نه در سرود‌های اسلامی و نه در تعلیم و آموزش و غیره، چون الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَشۡتَرِي لَهۡوَ ٱلۡحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ بِغَيۡرِ عِلۡمٖ﴾ [لقمان: ۶]. «در میان مردم کسانی هستند که خریدار سخنان پوچ و یاوه‌اند تا به چنین سخنانی (بندگان خدا را) جاهلانه از راه خدا منصرف و سر گشته سازند».

بخاری از عبدالرحمن بن غنم اشعری روایت می‌کند که گفت: ابو عامر یا ابو مالک اشعری برای ما روایت کرده‌اند که از پیامبر ج شنیده است که فرمود: «لَيَكُونَنَّ مِنْ أُمَّتِي أَقْوَامٌ يَسْتَحِلُّونَ الْـحِرَ وَالْـحَرِيرَ وَالْـخَمْرَ وَالْـمَعَازِفَ وَلَيَنْزِلَنَّ أَقْوَامٌ إِلَى جَنْبِ عَلَمٍ يَرُوحُ عَلَيْهِمْ بِسَارِحَةٍ لَهُمْ يَأْتِيهِمْ يَعْنِي الْـفَقِيرَ لِحَاجَةٍ فَيَقُولُونَ ارْجِعْ إِلَيْنَا غَدًا فَيُبَيِّتُهُم اللَّـهُ وَيَضَعُ الْـعَلَمَ وَيَمْسَخُ آخَرِينَ قِرَدَةً وَخَنَازِيرَ إِلَى يَوْمِ الْـقِيَامَةِ» [۱۵۸۸]. «در میان امت من افرادی پیدا خواهند شد که زنا و لباس ابریشمی و شراب و آلات موسیقی را حلال می‌شمارند و اقوامی قله‌ی کوه‌‌ها زندگی می‌کنند و هنگام شام که چوپان، گوسفندان آن‌‌ها را به خانه می‌آورد که اگر مسکینی نزد آن‌‌ها بیاید و نیازش را از آن‌‌ها بجوید، می‌گویند: فردا نزد ما باز گرد، اما شب هنگام خداوند آن‌‌ها را هلاک می‌کند و کوه را بالای آنان می‌اندازد، و گروهی دیگر را به میمون و خوک تبدیل می‌کند که تا روز قیامت به همین صورت باقی خواهند ماند».

شایسته است این کودکان با سرود‌های زیبا که امر حرامی در آن وجود نداشته باشد و با جایزه‌‌های مناسب و جایز تشویق شوند. هرچیزی که خداوند برای مردم حرام کرده در مقابل آن امر حلالی برایشان فراهم آورده که آنان را از آن حرام بی‌نیاز می‌گرداند.

الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَمَن يَتَّقِ ٱللَّهَ يَجۡعَل لَّهُۥ مَخۡرَجٗا﴾ [الطلاق: ۲]. «و هرکس از خدا بترسد خداوند برای او راه برون رفتی قرار می‌دهد».

و می‌فرماید: ﴿وَمَن يَتَّقِ ٱللَّهَ يَجۡعَل لَّهُۥ مِنۡ أَمۡرِهِۦ يُسۡرٗا﴾ [الطلاق: ۴]. «و هرکس از خدا بترسد خداوند کارش را آسان می‌گرداند».

از خداوند متعال می‌خواهیم به آنچه دوست دارد و می‌پسندد و به صلاح بندگانش می‌باشد توفیق دهد.

و بالله التوفیق و صلی الله علی نبینا محمد و علی آله و صحبه و سلم

کمیته‌ی فتوا (۱۲/۱۸۴-۱۸۶).

[۱۵۸۸] بخاری (۵۵۹۰) به صورت معلق ابو داود (۴۰۳۹) با اختصار. ابن حبان (۶۷۵۴) الطبرانی فی الکبیر۳/۲۸۲ (۳۴۱۷) بیهقی در الکبری ۵۸۵۹، ۲۰۷۷۷. حافظ ابن حجر آن را در کتاب تعلیق التعلیق علی صحیح البخاری با سند متصل ذکر نموده است. (۵/۱۷). فتح الباری (۱۰/۵۱) شماره ۵۵۹۰. تهذیب سنن أبوداود از ابن قیم (۵/۲۷۰-۲۷۲).