فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۵۰] آیا مضاعف بودن ثواب نماز مخصوص برای مسجد کعبه است یا دیگر مساجد حرم را نیز شامل می‌شود؟

س: آیا سایر مساجد مکه در ثواب مانند مسجد الحرام هستند؟

ج: خیر؛ مساجد مکه در اجر و ثواب‌ مانند مسجدالحرام نیستند، بلکه مضاعف بودن ثواب نماز اختصاص به مسجد کعبه دارد که بیت قدیم و قسمت توسعه یافته را شامل می‌شود، بدلیل گفتار رسول الله ج «صلاةٌ في مسجدي هذا أفْضَلُ مِنْ ألف صَلاَةٍ فيْما سِواهُ إلاّ مَسْجِدَ الكَعْبَة» [۷۴۴]. «خواندن یک نماز در مسجد من بهتر است از هزار نمازی، که در مسجدی دیگر خوانده بشود به جز مسجدالحرام (که ثواب نماز آن از نماز خواندن در مسجد من نیز بیشتر است)».

پس این حکم مخصوص مسجد کعبه است و مسلم است که کعبه یکی می‌باشد؛ کما این‌که این تفضیل مخصوص مسجدالنبی است مخصوص مسجد کعبه نیز می‌باشد و دلیل آن حدیثی است که رسول الله ج در آن فرموده است: «لا تُشَدُّ الرِّحَالُ إِلاَّ إِلَى ثَلاثَةِ مَسَاجِدَ: الْـمَسْجِدِ الْـحَرَامِ، وَمَسْجِدِي هذا، وَمَسْجِدِ الأَقْصَى» [۷۴۵]. «به سوی هیچ مسجدی قصد سفر نمی‌شود (و بار و بنه بسته نمی‌شود) جز به‌سوی مسجدالحرام، مسجد من و مسجد أقصی».

مسلم است اگر به‌سوی مسجدی از مساجد مکه (غیر از مسجدالحرام) قصد سفر کنیم عملی نامشروع و ممنوع را انجام داده‌ایم. بنابراین حکم مضاعف بودن ثواب مختص به مکانی است که قصد سفر و شد رحال به آن جایز باشد؛ لیکن نماز خواندن در سایر مساجد مکه خصوصاً در حرم از نماز خواندن در منطقه‌ی حل و خارج از حرم بهتر است، به دلیل این‌که رسول الله ج وقتی‌که در حدیبیه رحل اقامت افکند در آن قسمت از حدیبیه نمازش را می‌خواند که متعلق به حرم بود، حال آن‌که ایشان در آن قسمت از حدیبیه اقامت گزیده بود که متعلق به حل بود (چون قسمتی از حدیبیه در حرم و قسمت دیگر آن در حل و خارج از سرزمین حرم واقع بود).

این نشانه‌ی این است که نماز خواندن در حرم أفضل است ولی در بیشتر بودن ثواب مانند مسجدالحرام نیست.

اگر گویند‌های بگوید: آیه‌ی ﴿سُبۡحَٰنَ ٱلَّذِيٓ أَسۡرَىٰ بِعَبۡدِهِۦ لَيۡلٗا مِّنَ ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِ إِلَى ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡأَقۡصَا﴾ [الإسراء: ۱]. «پاک است ذاتی که بنده‌اش را شب هنگام از مسجدالحرام به مسجدالاقصی برد».

را چگونه جواب می‌دهید، حال آن‌که پیامبر ج از مکه و از خانه‌ی ام‌هانی (ل) به اسراء برده شد.

پاسخ این است که در روایتی از صحیح بخاری به اثبات رسیده که ایشان ج از مقام حجر به اسراء برده شد: «بَينَا أنَا نائمٌ في الحِجْرِ أتانِيْ آتٍ» [۷۴۶]. «در آن هنگام که در «حجر» خواب بودم کسی به نزدم آمد..»..

حجر داخل مسجدالحرام است. بنابراین منظور از حدیثی که در آن اسرای پیامبر از خانه‌ی ام‌هانی (ل) ذکر شده- در صورت صحت این روایت- ابتدای اسراء است که انت‌‌های آن از حجر شروع شده است؛ گویا ایشان در خانه‌ی ام‌هانی از خواب بیدار کرده شد و سپس در حجر به خواب رفته و از آن‌جا به اسراء برده شده است.

شیخ ابن عثیمین- مجموع فتاوا و رسائل (۱۲/۳۹۵)

[۷۴۴] مسلم (۱۳۹۶). بنحوه [۷۴۵] بخاری (۱۱۸۹) و مسلم (۱۳۹۷). [۷۴۶] بخاری ۳۸۸۷ و مسلم ۱۶۴.