[۴] گفتن ذکر به آواز بلند توسط مؤذن بعد از اذان
س: گفتن عبارت ذیل بوسیله‌ی مؤذن پس از اذان شرعی چه حکمی‌دارد؟
«الصَّلاةُ وَالسَّلامُ عَلَيك يا اَوَّل خَلقِ الله وَخَاتَمُ رُسُلُهِ».
ج: هیچ دلیلی از کتاب و سنت نیافته‌ایم که بر مشروعیت این دعا بعد از اذان دلالت کند، حال آن که خیر و نیکی در گروِ پیروی از سنت رسول الله ج است، کما این که شرّ و بدی در مخالفت با سنت ایشان ج است. از رسول الله ج ثابت است که فرمود: «مَن عَمِلَ عَمَلاً لَيسَ عَلَيهِ اَمرُنا فَهُوَ ردٌّ» [۶۶۳] . «هر کسی عملی برخلاف دستور ما انجام دهد عملش مردود است».
لیکن هم برای مؤذن و هم برای دیگران جایز است که پس از اتمام اذان، بر پیامبر ج درود فرستاده و دعای «الَّلهُمَّ رَبَّ هَذِه الدَّعْوَة التّامّةِ والصَّلاةِ الْـقَائمةِ، آتِ مُحمَّداً اْلوَسِيلَةَ وَاْلَفَضيلَةَ، وَاْبَعْثهُ مَقَاماَ مَحْمُوداً الَّذِی وَعدتَّهُ» را بخوانند.
از رسول الله ج روایت شده است: «إذَا سَمِعتُمُ المُؤَذِّنَ فُقوْ لُوا مِثْلَ مَاَ يقُوْلُ، ثُمَّ صَلُّوا عَلَیَّ فِإنَّهُ مَنْ صَلَّی عَلَیّ صَلاةً وَاحِدةً صَلَّی اللهُ عَليهِ بها عَشْراً، ثُمَّ سَلُوا اللهُ لِیَ اْلَوسِيلَةَ فِآن ها مَنْزِلَةٌ فی اْلَجَنَّةِ لا تَنْبَغِیْ إلاّ لَعَبْدٍ مِنْ عِبَادِ اللهِ وَأَرجُوأنْ أکُوْنَ أنَا هُوَ، فَمَنْ سَأل لِیَ اْلَوِسْيلَة حَلَّتْ لَهُ الشِّفَاَعةُ» [۶۶۴]. «هرگاه صدای اذان را شنیدید شما نیز آنچه را مؤذن می‌گوید، تکرار کنید. سپس بر من درود و سلام بفرستید چون هرکس بر من یک درود بفرستد الله در عوض، ده درود بر او می‌فرستد. سپس مقام وسیلت را برایم از الله بخواهید که وسیلت مقامی است در بهشت که تن‌‌ها به یکی از بندگان الله داده می‌شود که امیدوارم آن بنده من باشم، پس کسی که از الله برایم مقام وسیلت را طلب کند، شفاعتم شامل حالش می‌شود».
همچنین حدیث رسول الله ج که فرموده است: «مَن قالَ حين يسمع النّدَاءَ: اللَّـهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اَلدّعوَةِ الـتّامّةِ والصّلاة القَائِمَةِ آتِ مُحَمَّداً الَوسيلة والفَضيلَةَ، وَابعَثهُ مَقاماً مَحموداً الّذِیَ وَعَدتَّهُ -حَلَّت لَهُ شَفَاعَتِی يومَ القِياَمَةِ» [۶۶۵]. «هرکس پس از شنیدن اذان بگوید: – اللَّـهُمَّ رَبَّ هَذِهِ اَلدّعوَةِ الـتّامّةِ والصّلاة القَائِمَةِ آتِ مُحَمَّداً الَوسيلة والفَضيلَةَ، وَابعَثهُ مَقاماً مَحموداً الّذِیَ وَعَدتَّهُ». «یعنی: الهی!ای پرورگار این دعوت کامل و نماز برپا شده، به محمد وسیلت و فضیلت را عطا بفرما و در روز قیامت او را به مقام محمود و ستود‌های که به او وعده داد‌های مبعوث کن – شفاعت من در روز قیامت شامل حال او می‌گردد».
امام بیهقی با اسناد صحیح جمله‌ی «انَّك لا تُخلِفُ المِيعاد» را در آخر دعا ذکر کرده است.
مؤذن و کسانی که اذان را می‌شنوند این دعا را به آواز آهسته بخوانند و نباید صدای خود را بلند بکنند چون دلیلی برای بلند خواندن آن به اثبات نرسیده است.
و بالله التوفیق، و صلی الله علی نبینا محمد و آله و صحبه و سلم
فتاوای انجمن دایمی مباحث علمی و افتا (۶/۱۰۱-۱۰۲)
[۶۶۳] امام بخاری آن را تعلیقاً در کتاب البیوع و کتاب الاعتصام آورده است و امام مسلم آن را با سند متصل آورده است (۱۷۱۸). [۶۶۴] مسلم (۳۸۴). [۶۶۵] بخاری (۶۱۴، ۴۷۱۹).