فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۶۳] موجبات غسل

س: چه چیز‌هایی غسل را واجب می‌کند؟

ج: موجبات غسل به شرح ذیل است:

۱- (انزال)، خروج منی همراه با شهوت چه در بیداری و چه در خواب؛ لیکن در خواب شرط نیست که شخص احساس شهوت کند، یعنی اگر در خواب از کسی منی خارج شود غسل بر او واجب است حتی اگر با شهوت همراه نباشد.

۲- (جماع)، آمیزش جنسی با همسر، کسی که با همسرش آمیزش جنسی کند غسل بر او واجب می‌شود، زیرا رسول الله ج فرموده است: «الْـماءُ مِنَ اْلماءِ» [۶۵۰]. «غسل در اثر انزال واجب است».

همچنین اگر کسی آله‌ی تناسلی‌اش را در آله‌ی تناسلی زن داخل کند، بگون‌های که قسمت ختنه شده (یا بیشتر از آن) در فرج زن فرو رود، غسل (بر هر دو) واجب می‌شود، حتی اگر انزال صورت نگیرد، چون پیامبر اکرم ج فرموده است: «إذا جَلَسَ بَيْنَ شُعَبِهَا الأرْبَعِ ثُمَّ جَهَدَهَا فَقَدْ وَجَبَ اْلغُسْلُ» [۶۵۱]. «با آمیزش غسل واجب می‌شود؛ (اگر چه منی خارج نشود)».

حکم مسئله‌ی آمیزش بدون انزال بر بسیاری از مردم پوشیده است. چه بسا افرادی هفته‌‌ها و ماه‌‌ها با آن که با همسرشان بدون انزال آمیزش می‌کنند ناآگاهانه غسل نمی‌کنند. پس واجب است که انسان‌ احکامی را که الله تعالى نازل فرموده بداند؛ بنابراین هرگاه انسان با همسرش آمیزش کند غسل بر هر دو واجب می‌شود؛ اگر چه انزال صورت نگیرد.

۳- یکی دیگر از اسباب وجوب غسل، انقطاع خون حیض و نفاس است؛ بنابراین بر زن واجب است که پس از سپری شدن ایام قاعدگی غسل کند.

الله تعالى می‌فرماید: ﴿فَٱعۡتَزِلُواْ ٱلنِّسَآءَ فِي ٱلۡمَحِيضِ وَلَا تَقۡرَبُوهُنَّ حَتَّىٰ يَطۡهُرۡنَۖ فَإِذَا تَطَهَّرۡنَ فَأۡتُوهُنَّ مِنۡ حَيۡثُ أَمَرَكُمُ ٱللَّهُۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلتَّوَّٰبِينَ وَيُحِبُّ ٱلۡمُتَطَهِّرِينَ﴾ [البقرة: ۲۲۲]. «... پس در حال قاعدگی از (همبستری با) زنان کناره‌گیری نمایید و با آن‌ها نزدیکی نکنید تا آنگاه که پاک می‌شوند. وقتی که پاک شوند از (راه طبیعی زناشویی – فرج-) با آنان نزدیکی کنید. بی‌گمان که الله تعالى توبه کاران و پاکان را دوست دارد».

به دلیل این‌که پیامبر اکرم ج به زن مستحاضه (زنی که ایام قاعدگی‌اش بیش از حد معمول است) دستور داد که بعد از احتساب روز‌های قاعدگی غسل کند. بعد از زایمان بر زن واجب است که پس از گذراندن ایام نفاس (خونی که بعد از زایمان خارج می‌شود) غسل کند.

روش غسل از قاعدگی و نفاس مانند غسل از جنابت است، البته برخی از علما گفته‌اند: مستحب است که زن پس از حیض و نفاس هنگام غسل مقداری از برگ سدر (کنار) را در آبی که با آن غسل می‌کند، قرار دهد؛ زیرا وظیفه‌ی نظافت و تطهیر را بهتر انجام می‌دهد.

برخی از علما موت (مرگ) را نیز از موجبات غسل دانسته‌اند و گفته‌اند: که مرگ غسل را بر میت واجب می‌کند. این علما از حدیثی استدلال می‌کنند که پیامبر اکرم ج به زنانی که مشغول غسل دختر ایشان بودند دستور داد: «اغْسِلْنَهَا ثلاثا أَوْ خَمْسًا أَوْ سْبعَاً أوْ أَكْثرَ مِنْ ذَلِكَ، إِنْ رَأَيْتُنَّ ذَلِكَ» [۶۵۲]. «(زینب را) سه یا پنج یا هفت بار یا بیشتر اگر لازم دانستید بشوئید».

همین طور رسول الله ج درباره‌ی شخص مُحْرمی که هنگام وقوف در عرفات از سواری خود، بر زمین افتاد و گردنش شکست (و وفات کرد) فرمود: «اغْسِلُوهُ بِمَاءٍ وَسِدْرٍ، وَكَفِّنُوهُ فِي ثوْبَيْهِ» [۶۵۳]. «او را با آب و سدر غسل دهید و در پارچه کفن کنید».

این علما با توجه به دلایل مذکور گفته‌اند: که موت از موجبات غسل است، ولی باید در نظر داشت که این وجوب متوجه بازمانده‌‌ها و افراد زنده است، زیرا تکلیف میت با مرگش به پایان می‌رسد و بر زنده واجب است که او را غسل بدهد، چون پیامبر اکرم ج به این کار دستور داده است.

شیخ ابن عثیمین- مجموع فتاوا و رسایل (۱۱/۲۱۸)

[۶۵۰] مسلم (۳۴۳). [۶۵۱] مسلم (۳۴۸). [۶۵۲] بخاری (۱۲۵۳، ۱۲۵۴، ۱۲۵۸) و مسلم (۹۳۹). [۶۵۳] بخاری (۱۲۶۵) و مسلم (۱۲۰۶).