فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۲۱۸] آیا مرشدان (پیران) در پیشگاه الله شفاعت می‌کنند و آیا پیروی از آن‌ها مطلقا‌ واجب است؟

س: فردی از سودان مقیم شهر انبار است، می‌گوید: در شهر ما طوایف مختلفی وجود دارد، که هر طایف‌های مرشدی دارد که آن‌‌ها را ارشاد و راهنمایی می‌کند. و چیز‌هایی را به آن‌‌ها آموزش می‌دهد. آن‌‌ها معتقدند که اینان روز قیامت نزد الله برایشان شفاعت می‌کنند. و هر‌کس که از آن‌‌ها پیروی نکند در دنیا و آخرت نابود می‌شود. آیا برای ما پیروی از آن‌‌ها واجب است، یا می‌توانیم با آن‌‌ها مخالفت کنیم؟ ما را مستفید گردانید. بارک الله فیکم!.

ج: الحمدلله والصلاة والسلام علي رسول الله وعلي آله واصحابه ومن اهتدي بهداه... واما بعد:

سؤال‌کننده‌یادآورشده که بین‌آن‌‌ها مرشدانی وجود دارد که از آن‌‌ها پیروی می‌کنند و هر‌کس مرشدی نداشته باشد و از پیری پیروی نکند، (اعمالش) در دنیا و آخرت ضایع می‌گردد.

پاسخ این است که این کار اشتباه بوده و منکر است و اعتقاد به چنین چیزی جایز نیست. این عملی است که بسیاری از صوفی‌‌ها به آن مبتلا هستند، و معتقد هستند که مرشدان‌شان رهبران حقیقی هستند که پیروی از آنان مطلقاً واجب است. این اشتباه بزرگ و جهالت عظیمی است.

در دنیا کسی وجود ندارد که پیروی از او و عمل به هر چه بگوید مطلقاً واجب باشد؛به جز رسول الله ج، لذا فقط پیامبر ج صلاحیت و شایستگی پیروی و اطاعت را دارد. اما علما حرف درست و نادرست دارند، پس پیروی از حرف هیچ‌کس (هرکس که باشد) جایز نیست، مگر زمانی که مطابق شریعت باشد. هرچند آن فرد عالم بسیار بزرگی باشد، پیروی زمانی واجب است که کلامش موافق با شریعتی باشد که محمد ج به ارمغان آورده است به این ترتیب حرف صوفی و غیرصوفی (بدون این قید) اعتباری ندارد.

اعتقاد صوفی‌‌ها به این مرشدان و پیران امر باطل و غلطی است، پس واجب است که توبه نمایند و از آنچه محمد ج از هدایت آورده، پیروی نمایند.

الله تعالى می‌فرماید: ﴿قُلۡ إِن كُنتُمۡ تُحِبُّونَ ٱللَّهَ فَٱتَّبِعُونِي يُحۡبِبۡكُمُ ٱللَّهُ وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡ ذُنُوبَكُمۡۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ٣١﴾ [آل عمران: ۳۱]. «بگو ای محمد ج: اگر الله را دوست دارید پس از من پیروی کنید، الله شما را دوست می‌دارد و گناهان شما را می‌بخشد، الله بخشنده و مهربان است».

یعنی‌ای رسول ج برای مردم! بگو: اگر الله را دوست دارید، از من پیروی کنید الله شما را دوست می‌دارد... منظور از این آیه محمد ج است، معنای آیه این است‌ای محمد ج به این کسانی که ادعای محبت الله را دارند، بگو: اگر الله را دوست دارید، از من پیروی کنید، الله شما را دوست می‌دارد.

و می‌فرماید: ﴿وَمَآ ءَاتَىٰكُمُ ٱلرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَىٰكُمۡ عَنۡهُ فَٱنتَهُواْ﴾ [الحشر: ۷]. «آنچه را که پیامبر ج آورد، بگیرید (اجراکنید) و ازآن چه نهی کرد، پرهیز کنید».

و می‌فرماید: ﴿وَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّكَوٰةَ وَأَطِيعُواْ ٱلرَّسُولَ لَعَلَّكُمۡ تُرۡحَمُونَ٥٦﴾ [النور: ۵۶]. «نماز را بر پا دارید، و زکات را بدهید و پیامبر ج را اطاعت کنید تا مشمول رحمت او شوید».

پس اطاعت و فرمان‌برداری فقط (اطاعت) از الله و پیامبر ج واجب است. لذا بعد از پیامبر ج اطاعت از هیچ‌کس صحیح نیست، مگر زمانی که قولش مطابق شریعت الهی باشد، چون به جز از پیامبر ج قول هر کسی دیگر ممکن است خطا یا درست باشد، چرا که الله تعالى پیامبر ج را در آنچه باید به مردم ابلاغ کند، معصوم و محفوظ داشته است.

الله تعالى می‌فرماید: ﴿وَٱلنَّجۡمِ إِذَا هَوَىٰ١ مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمۡ وَمَا غَوَىٰ٢ وَمَا يَنطِقُ عَنِ ٱلۡهَوَىٰٓ٣ إِنۡ هُوَ إِلَّا وَحۡيٞ يُوحَىٰ٤﴾ [النجم: ۱ – ۴]. «سوگند به ستاره هنگامی که افول می‌کند، که دوست شما گمراه نیست، و از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید، آن چه می‌گوید: چیزی جز وحی که بر او نازل شد، نیست».

پس بر ما واجب است از آنچه پیامبر ج از جانب الله آورده است، پیروی نماییم، به دین الله چنگ زنیم، بر آن پایبند باشیم. فریب سخنان افراد را نخوریم و به اشتباهات آنان عمل نکنیم، بلکه واجب است آرا و نظریه‌‌های شخصیت‌‌ها را با ملاک‌‌های قرآن و سنت مورد سنجش قرار دهیم، هر چه با قرآن و سنت یا یکی ازاین دو موافق بود، بپذیریم در غیر این صورت آن را رد نماییم.

الله می‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَأَطِيعُواْ ٱلرَّسُولَ وَأُوْلِي ٱلۡأَمۡرِ مِنكُمۡۖ فَإِن تَنَٰزَعۡتُمۡ فِي شَيۡءٖ فَرُدُّوهُ إِلَى ٱللَّهِ وَٱلرَّسُولِ إِن كُنتُمۡ تُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۚ ذَٰلِكَ خَيۡرٞ وَأَحۡسَنُ تَأۡوِيلًا٥٩﴾ [النساء: ۵۹]. «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید الله را و اطاعت کنید پیامبر ج را و اولوالامرتان را و هرگاه در چیزی نزاع داشتید آن را به الله و رسول بازگردانید [از آن‌ها داوری بطلبید] اگر به الله و روز رستاخیز ایمان دارید این [کار] برای شما بهتر، و عاقبت و پایانش نیکوتر است».

و الله تعالى می‌فرماید: ﴿وَمَا ٱخۡتَلَفۡتُمۡ فِيهِ مِن شَيۡءٖ فَحُكۡمُهُۥٓ إِلَى ٱللَّهِ﴾ [الشوری: ۱۰]. «و هرگاه در چیزی اختلاف کردید، داوریش با الله است».

و می‌فرماید: ﴿وَأَنَّ هَٰذَا صِرَٰطِي مُسۡتَقِيمٗا فَٱتَّبِعُوهُۖ وَلَا تَتَّبِعُواْ ٱلسُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمۡ عَن سَبِيلِهِۦۚ ذَٰلِكُمۡ وَصَّىٰكُم بِهِۦ لَعَلَّكُمۡ تَتَّقُونَ١٥٣﴾ [الأنعام: ۱۵۳]. «این راه مستقیم من است از آن پیروی کنید و از راه‌های پراکنده (اغراض) پیروی نکنید، که شما را از راه حق، دور می‌سازد، این چیزی است که الله شما را به آن سفارش می‌کند، تا تقوا پیشه کند».

پس تقلید کورکورانه از مشایخ و پیروی از نظریات آن‌‌ها بدون علم و بصیرت از نظر تمام علما ناجایز و حتی به اجماع اهل سنت امری منکر است. البته اگر اقوال علما موافق حق باشد به آن عمل می‌شود، چرا که موافق حق است نه به خاطر این که قول فلانی است.

اما هر چه از اقوال علما، پیران صوفی و... مخالف حق باشد، رد آن واجب است و نباید به آن عمل شود، چون مخالف حق است نه به این علت که حرف فلانی یا فلانی است.

شیخ ابن باز- مجموع فتاوی ومقالات متنوعة (-۵/۳۸۳/۳۸۵)