فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۱۷] حکم کهانت و‌ رفتن نزد کاهنان

س: کهانت (افسون‌گری) چه حکمی‌دارد؟ و حکم رفتن به نزد کاهن چیست؟

ج: واژه‌ی «الکهانة» بر وزن فعاله از صیغه‌ی «التّکهّن» گرفته شده است که به معنای حدس، گمانه زنی، تخمین زدن ودرپی حقیقت از راه امور بدون پایه واساس رفتن است. این عمل در دوران جاهلیت کار کسانی بود که با شیاطین در ارتباط بودند وشیاطین با استراق سمع (دزدانه گوش دادن) به اخبار آسمانی، خبر‌ها را به آن‌‌ها می‌رساندند و آن‌‌ها هر چه می‌خواستند از خودشان برآن اخبار می‌افزودند و سپس به مردم می‌گفتند: و هرگاه چیزی با گفته هایشان مطابقت پیدا می‌کرد. مردم فریب آن‌‌ها را می‌خوردند وآن‌‌ها را مرجع داوری بین خود قرار می‌دادند و در اموری‌ که ممکن بود آینده پدید آید حرف آن‌‌ها را قبول می‌کردند لذا می‌گوییم. کاهن کسی است که خبر می‌دهد از مسایل غیبی که قرار است در آینده اتفاق رخ دهد. کسانی که نزد کاهن می‌روند، سه دسته هستند.

دسته‌ی اول: به نزد کاهنی می‌روند بدون آن که حرف‌هایش را تصدیق و باور کنند. از او سؤال می‌کنند عمل این افراد حرام است و مجازات‌شان این است که تا چهل روز نمازشان قبول نمی‌شود؛ چرا که در صحیح مسلم روایت است که پیامبر ج فرمود: «مَنْ أَتَى عَرَّافًا فَسَأَلَهُ عَنْ شَيْءٍ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلَاةٌ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً». «هرکس به نزد فال‌گیری برود و از او درباره‌ی چیزی سوال کند، نماز چهل روز او قبول نمی‌شود» [۲۲۰].

دسته‌ی دوم: به نزد کاهن می‌روند واز او سوال نموده حرف‌‌های او را باور می‌کنند، عمل این‌‌ها کفر به الله است، چرا که کاهن را در ادعای علم غیب تصدیق کرده است و تصدیق بشر در ادعای علم غیب تکذیب الله تعالی است که می‌فرماید: ﴿قُل لَّا يَعۡلَمُ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ ٱلۡغَيۡبَ إِلَّا ٱللَّهُ﴾ [النمل: ۶۵]. «بگو: در آسمآن‌ها و زمین، جز الله کسی غیب نمی‌داند..»..

در حدیث صحیح پیامبر ج می‌فرماید: «مَنْ أَتَى كَاهِنًا فَصَدَّقَهُ بِمَا يَقُولُ فَقَدْ كَفَرَ بِمَا أُنْزِلَ عَلَى مُحَمَّدٍ».«هر‌کس به نزد فال‌گیر و کاهنی برود و او را در آن چه می‌گوید: تصدیق کرد، به‌آن چه بر محمد ج نازل شده کفر ورزیده است» [۲۲۱].

دسته‌ی سوّم: به نزد کاهن می‌روند تا وضیعت او را برای مردم روشن کنند و مردم بفهمند که چنین فردی کاهن، حیله‌گر و گمراه کننده است، رفتن این گونه افراد ایرادی ندارد، زیرا پیامبر ج به نزد ابن صیاد آمد و پیامبر ج چیزی در دل خود پنهان نمود و از او پرسید: چه چیز در دل پنهان نمودم؟ (ابن صیاد) گفت: «الدخ» منظورش (دخان) [دود] بود. پیامبر ج فرمود: «اخْسَأْ فَلَنْ تَعْدُوَ قَدْرَكَ». «گم شو! هرگز تخمین و حدس تو درست نخواهد بود» [۲۲۲].

به این ترتیب کسانی که به نزد کاهن می‌روند از سه حالت خارج نیستند:

اوّل: شخص نزد کاهن می‌رود و بدون آن که او را تصدیق نماید از او سؤال می‌کند و قصد هم ندارد کاهن را برای دیگران معرفی کند عمل چنین فردی حرام بوده و مجازات‌ او این است که نمازش تا چهل شب قبول نمی‌شود.

دوم: کاهن را سؤال نموده و او را تصدیق می‌کند، عمل چنین فردی کفر به الله است بر چنین فردی واجب است که توبه کند و بسوی الله باز گردد، اگر چنین نکند بر کفر خواهد مرد.

سوّم: به نزد کاهن می‌رود تا از او سؤال کند و او را به مردم معرفی کند، رفتن با چنین نیّتی ایرادی ندارد.

شیخ ابن عثیمین، المجموع الثمین (۲/۱۳۶، ۱۳۷)

[۲۲۰] مسلم ش/۲۲۳۰ ودرآن به جای چهل روز، چهل شب آمده است. [۲۲۱] تخریج در فتوای ۱۱۰از همین باب. [۲۲۲] بخاری (۷۲/۶۱۷۳،۶) ومسلم (۲۹۳۰)۰