فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۹] فضیلت جهاد و صرف زکات و صدقات در راه آن

س: حمد و ثنا از آن الله است و درود و سلام بر پیامبر، آل و اصحابش باد!.

اما بعد: استاد بزرگوار، جناب شیخ محمد بن صالح عثیمین- حفظه الله تعالی-

السلام علیکم و رحمه الله و برکاته..

حرکتی که برادران مسلمان ما در افغانستان، فلسطین و اریتره در راه مبارزه با کمونیزم، مسیحیت و صهیونیزم شروع کرده‌اند، بر جناب عالی پوشیده نیست. این‌‌ها همواره بر ضد اسلام و مسلمین نیرنگ و دسیسه می‌کنند و مسلمانان این کشور‌ها اقدام به جهاد علیه آنان می‌نمایند. هرچند که گاهی این فریضه تا مدت‌‌های طولانی تعطیل می‌شود و منجر به ذلت مسلمانان می‌گردد، مگر آنکه الله بر او رحم کند. شکی نیست که جهاد، نیازمند به تکیه گاهی است که حتی بودجه‌ی حکومت‌‌ها نیز از آن عاجز است. همچنین گاهی جهاد، یتیمان، بیوه‌‌ها و مهاجرینی بر جای می‌گذارد که بهترین طعم‌های است که در اختیار صلیبیان قرار می‌گیرد.

اینک سؤال ما از جناب شیخ این است: آیا جایز است به این مجاهدین و مبارزان زکات بدهیم؟

همچنین فضیلت کسانی که مجاهدین را تجهیز می‌کنند و در خانواده جانشین آن‌‌ها شده و یتیمان آن‌‌ها را به سرپرستی می‌گیرند بیان نمایید.

الله تعالی به شما پاداش نیکو بدهد!.

ج: بسم الله الرحمن الرحیم

وعلیکم السلام و رحمه الله و برکاته

الحمد لله ربِّ العالمین، والصلوة والسلام علی نبینا محمد، وعلی آله وصحبه أجمعین.

بدون شک جهاد با دشمنان الله فرض کفایه است و به گفته‌ی پیامبر اکرم ج: «ذُرْوَةُ سَنَامِ الْـإِسْلَامِ». «جهاد، قله‌ی رفیع اسلام است» [۹۲۲]. و امت اسلامی جز با جهاد و مبارزه با دشمنان اسلام هرگز به عزت و سرافرازی دست پیدا نخواهند کرد. مسلمانان تا آن لحظه باید مبارزه کنند که دین اسلام بر همه‌ی ادیان چیره شده و دشمنان اسلام تار و مار گردند. بی‌گمان دشمنان مدت زیادی است که بر مسلمانان مسلط هستند، چون مسلمین به گروه‌ها و دسته‌‌های زیادی تقسیم شده‌اند و به خواب غفلت فرو رفته‌اند و مصالح خویش را فراموش کرده‌اند. بدین ترتیب، دشمنان ممالک و افکار آن‌‌ها را به استعمار در آورده، اخلاق و عقائد آن‌‌ها را تبدیل نمودند. آنگاه بین آنان عداوت و دشمنی ایجاد کردند تا این که مسلمانان دسته دسته شده و یگانگی را از دست دادند و نیرویشان به تحلیل رفت.

آری! دشمنان اسلام اعم از یهودیان، نصرانی‌‌ها و کمونیست‌‌ها همه‌ی این حیله‌‌ها را به کار بردند تا مسلمانان ملتی قوی نداشته باشند؛ پس اینک بر حکومت‌‌ها و ملت‌‌های امت اسلامی واجب است که نسبت به اهمیت این موضوع آگاه باشند و با تمام وجود با دشمنان الله تعالی مبارزه نموده و برای نابودی و از بین بردن قدرت آن‌‌ها قیام نمایند و مطمئن باشند که اگر دین الله را یاری کنند، در مقابل آن الله نیز آن‌‌ها را یاری خواهد کرد، زیرا الله تعالی در کتاب خود فرموده است: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِن تَنصُرُواْ ٱللَّهَ يَنصُرۡكُمۡ وَيُثَبِّتۡ أَقۡدَامَكُمۡ٧﴾ [محمد: ۷]. «ای مؤمنان! اگر دین الله را یاری کنید، او نیز شما را یاری نموده و گامهایتان را استوار خواهد کرد».

در جای دیگر فرموده است: ﴿وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنكُمۡ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ لَيَسۡتَخۡلِفَنَّهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ كَمَا ٱسۡتَخۡلَفَ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمۡ دِينَهُمُ ٱلَّذِي ٱرۡتَضَىٰ لَهُمۡ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّنۢ بَعۡدِ خَوۡفِهِمۡ أَمۡنٗاۚ يَعۡبُدُونَنِي لَا يُشۡرِكُونَ بِي شَيۡ‍ٔٗاۚ وَمَن كَفَرَ بَعۡدَ ذَٰلِكَ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡفَٰسِقُونَ٥٥﴾ [النور: ۵۵]. «الله تعالی به کسانی از شما که ایمان آورده و اعمال شایسته انجام داده اند، وعده می‌دهد که آنان را قطعاً جایگزین (پیشینیان، و وارث حکومت آنان) در زمین خواهد کرد، همان گونه که پیشینیان را جایگزین (ظالمان و یاغیان) قبل از خود کرده است. همچنین آئین اسلام را که برای آنان می‌پسندد، حتماً (در سرزمین) پابرجا و برقرار خواهد کرد و نیز خوف و هراس آنان را به امنیت و آرامش مبدل خواهد ساخت، آن چنان که (بدون دغدغه) مرا می‌پرستند و چیزی را انبازم نمی‌گردانند».

همچنین الله تعالی در سوره‌ی حج فرموده است: ﴿وَلَيَنصُرَنَّ ٱللَّهُ مَن يَنصُرُهُۥٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ٤٠ ٱلَّذِينَ إِن مَّكَّنَّٰهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ أَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتَوُاْ ٱلزَّكَوٰةَ وَأَمَرُواْ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَنَهَوۡاْ عَنِ ٱلۡمُنكَرِۗ وَلِلَّهِ عَٰقِبَةُ ٱلۡأُمُورِ﴾ [الحج: ۴۰ – ۴۱]. «قطعاً الله تعالی یاری می‌دهد کسانی را که (با دفاع از دین او) او را یاری دهند. الله نیرومند و چیره است. (آن مؤمنانی که الله به آن‌ها وعده یاری و پیروزی داده است) کسانی هستند که هرگاه در زمین به آن‌ها قدرت بخشیم، نماز را برپا می‌دارند و زکات را می‌پردازند و امر به معروف و نهی از منکر می‌نمایند، و سرانجامِ همه کارها به الله بر می‌گردد».

بر دولت‌‌ها و ملت‌‌های اسلامی واجب است که در عقیده، گفتار و عمل به طور حقیقی به دین الله برگردند و طبق شریعت او حکم نمایند و آن را در سرزمین برپا دارند، باشد که سخن (کلمه) او بلند گردد. بدون شکّ، امروزه مسلمانان در وضعیتی به سر می‌برند که باید بر آن مرثیه خواند؛ چون آن‌‌ها متفرق و دسته دسته شده‌اند. به گون‌های که هر گروهی انتظار آسیب دیدن گروه دیگری را می‌کشد. این بدان خاطر است که آن‌‌ها با الله صادقانه نیستند و نمی‌خواهند دین او را یاری رسانند. چنانچه معامله‌ی آنان با الله صادقانه می‌بود قطعاً نتیجه‌ی خوبی می‌گرفتند و الله تعالی اتحاد کلمه نصیب شان می‌فرمود، همان گونه که این مهم در ابتدای این امت حاصل شد.

بدون شک جهادی که در افغانستان پیش آمد، تأثیر بسزایی در بین مردم ستمدیده‌ی فلسطین و اریتره به وجود آورد و ان شاء الله در دیگر کشور‌های ستمدیده نیز چنین تأثیری به وجود خواهد آورد و به زودی، نصرت و پیروزی از آنِ مسلمین خواهد شد، به شرط آنکه به گون‌های جهاد کنند که مطابق رضای الله باشد.

صرف زکات در راه جهاد، امری مسلّم و منصوص است. ﴿إِنَّمَا ٱلصَّدَقَٰتُ لِلۡفُقَرَآءِ وَٱلۡمَسَٰكِينِ وَٱلۡعَٰمِلِينَ عَلَيۡهَا وَٱلۡمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمۡ وَفِي ٱلرِّقَابِ وَٱلۡغَٰرِمِينَ وَفِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱبۡنِ ٱلسَّبِيلِۖ فَرِيضَةٗ مِّنَ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٞ٦٠﴾ [التوبة: ۶۰]. «زکات مخصوص مستمندان، بیچارگان، گردآورندگان آن، کسانی که جلب محبتشان (برای پذیرش و تقویت اسلام چشم داشته) می‌شود. آزادی بندگان، پرداخت بدهی بدهکاران، صرف آن در راه تقویت آئین الله و واماندگان در راه (مسافران در مانده و دور افتاده از مال و خانه) می‌باشد. این یک فریضه‌ی مهم الهی است و الله دانا و حکیم است».

پس صرف زکات در راه جهاد و مبارزه با کفار یکی از مصارف زکات است، ولی این بدان معنی نیست که شما مال زکات خود را تن‌‌ها به این صنف بدهید و از سایر اصناف و گروه‌‌ها بی‌تفاوت باشید. همان طور که نباید مجاهدین را به هنگام پرداخت مال زکات فراموش کرد؛ بلکه زکات بایستی بین تمام اصناف مستحق تقسیم شود، چون فقرا و بیچارگان نیز اجتیاج به برطرف ساختن فقر خود دارند و انسان عاقل می‌تواند بین این و آن (مجاهدین و سایر اصناف) جمع کند و عقلش را در پرتوی کتاب و سنت داور قرار دهد.

ناگفته نماند که انسان خارج از موضوع زکات واجب، به مسئله احسان و نیکی کردن در راه الله اهمیت دهد؛ زیرا کسی که مجاهدی را تجهیز نماید مثل این است که خودش جهاد کرده و کسی که جانشین یک مجاهد در خانواده‌ی او شود، مانند این است که همچون او به جهاد رفته است. یاری رساندن یکدیگر بر کار‌های نیک امری واجب است که الله تعالی نیز به آن دستور داده است: ﴿وَتَعَاوَنُواْ عَلَى ٱلۡبِرِّ وَٱلتَّقۡوَىٰ﴾ [المائدة: ۲]. «بر نیکی و پرهیزگاری همدیگر را یاوری کنید».

پس شایسته نیست که مردم تن‌‌ها زکات واجب را به مجاهدین بدهند و از تبرعات و احسانات نسبت به آنان غافل شوند، چون مردم بر بخل ورزی عادت کرده‌اند و چنانچه تن‌‌ها راه کمک به مجاهدین پرداخت زکات واجب به آنان باشد در این صورت هرگاه زکاتی در کار نباشد، در عملکرد مجاهدین سستی و فتور پیش خواهد آمد. بنابراین شایسته است که همه‌ی مردم با مال زکات و هم با احسانات و صدقات در این راه کمک کنند و مجاهدین را آماده کنند، تا بدینوسیله دروازه‌‌های خیر و نیکی در جلوی ثروتمندان همواره باز باشد و به این طریق حماسه جهاد در راه الله برقرار باشد.

شیخ ابن عثیمین، مجموع فتاوی و رسائل (۱۸/۴۰۳)

[۹۲۲] مسند احمد (۵/۲۳۴،۲۳۵،۲۳۱،۲۳۷)،ترمذی (۲۶۱۶)،ابن ماجه (۳۹۷۳)،نسائی در"الکبری" (۱۱۳۹۴).امام ترمذی حدیث مذکور را "حسن صحیح" خوانده است.حاکم ۲/۴۱۳،۷۶ (۳۵۴۸،۲۴۰۸) و صححه و وافقه الذهبی.