فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۸] مفهوم معلق بودن روح میت به وام و قرضش

س: شخصی فوت می‌کند و بعلت فقر مقداری وام برگردن اوست، آیا روحش درگروِ آن وام باقی می‌ماند؟

ج: امام احمد، ترمذی و ابن ماجه از ابوهریره س و او از رسول الله ج روایت کرده است: «نَفْسُ المُؤْمِنِ مُعَلَّقَةٌ بِدَيْنِهِ حَتّي يُقْضَي عَنْهُ» [۸۵۹]. «روح مؤمن در گروِ وامش است، تا این‌که وام او ادا شود».

این حدیث بر کسی حمل می‌شود که مالی به جا گذاشته است که بتوان وامش را پرداخت کرد. اما کسی که مالی را بجا نگذاشته است امید است که حدیث مذکور شامل حال او نشود. چون الله تعالى فرموده است: ﴿لَا يُكَلِّفُ ٱللَّهُ نَفۡسًا إِلَّا وُسۡعَهَا﴾ [البقرة: ۲۸۶]. «الله هیچ کسی را خارج از وسعش مکلف نمی‌کند».

الله تعالى همچنین فرموده است: ﴿وَإِن كَانَ ذُو عُسۡرَةٖ فَنَظِرَةٌ إِلَىٰ مَيۡسَرَةٖ﴾ [البقرة: ۲۸۰]. «اگر (طرف) تنگدست باشد بایستی او را تا توانگری مهلت داد».

همچنان که این حدیث شامل کسانی نمی‌شود که نسبت به ادای وامشان اراده‌ی نیکو دارند ولی به پرداخت آن موفق نمی‌شوند و مرگ آن‌‌ها را فرا می‌گیرد.

بخاری با سند خود از ابوهریره س روایت کرده که رسول الله ج فرموده است: «مَنْ أَخَذَ أَمْوَالَ النَّاسِ يُرِيدُ أَدَاءَهَا أَدَّى اللَّـهُ عَنْهُ وَمَنْ أَخَذَ يُرِيدُ إِتْلافَهَا أَتْلَفَهُ اللَّـهُ» [۸۶۰]. «هرکس از مردم مالی بگیرد و اراده‌ی ادای آن را دارد، الله تعالى آن را برایش آسان می‌گرداند و اگر نیت تلف کردن (و عدم پرداخت) آن را دارد الله تعالی مالش را تلف می‌کند».

وصلی الله علی نبینا محمد وآله وصحبه وسلم

فتاوای انجمن دایمی بحوث علمی و افتا (۸/۳۴۴)

[۸۵۹] مسند احمد (۲/۵۰۸)، ترمذی (۱۰۷۸، ۱۰۷۹)، و قال: «حدیث حسن» ابن ماجه (۲۴۱۳) و حاکم ۲/۳۲ (۲۲۱۹، ۲۲۲۰) حاکم حدیث مذکور را صحیح قرار داده و امام ذهبی در این تصحیح هم عقیده است. [۸۶۰] بخاری (۲۳۸۷).