فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۲۷] کشف شب‌هاتی پیرامون جمع شدن برای عزاداری

س: هنگامی که با برخی از مردم در مورد عزاداری و جمع شدن برای آن صحبت می‌کنیم، می‌گویند: ما این کار را انجام می‌دهیم ولی از آن قصد تعبد نداریم؛ بلکه از روی عادت و عرف این کار را انجام می‌دهیم. اینان همچنین می‌گویند که شرکت نکردن در اجتماع تعزیه، قطع صله‌ی رحم محسوب می‌شود... بفرمایید به این شبهه چگونه پاسخ دهیم؟

ج: پاسخ این است که تعزیه سنت و عبادت است؛ هرگاه عبادت را به غیر از شیو‌های که در زمان رسول الله ج رواج داشته است، انجام دهیم بدعت به حساب می‌آید، به همین خاطر است کسی که مصیبت زد‌های را تسلیت بگوید، برایش ثوابی در نظر گرفته شده و مسلّم است که ثواب، به عبادات تعلق می‌گیرد.

آری! مسئله‌ی عزاداری و جمع شدن نزد مردم، بدان خاطر قطع صله‌ی رحم محسوب می‌شود که خود را به آن عادت داده‌اند، بنابراین کسی که در اجتماع عزاداری شرکت نمی‌کند او را قاطع صله‌ی رحم قلمداد می‌کنند. ولی اگر همین مردم این رسم را ترک بدهند همان گونه که صحابه و تابعین آن را انجام نداده‌اند قطعاً ترک آن را قطع صله‌ی رحم نمی‌دانند؛ بلکه ترک آن برایشان عادی می‌شود؛ بنابراین اگر طلبه‌‌ها این مسئله را برای مردم توضیح بدهند و ابتدا خودشان آغازگر ترک آن باشند قطعاً نتیجه‌ی خوبی بدست خواهد آمد، همان گونه که ما آغازگر ترک آن بودیم؛ هنگامی که پدر و مادرمان فوت کردند جلسه‌ی عزا تشکیل ندادیم.

آری! اگر علما این بدعت را ترک بدهند از آن خیر کثیری بدست خواهد آمد و قطعاً مردم آن را ترک خواهند داد. خصوصاً در برخی از شهرها، هنگامی که از کنار خآن‌‌های که در آن شخصی فوت کرده، گذر نمایی، فکر می‌کنی که شاید در آنجا مجلس عروسی است، چون در داخل و خارج آن خانه لامپ‌‌هایی آویزان شده و صندلی و اشیای دیگری که مخالف شریعت است مشاهده می‌شود که همه اسراف و زیاده‌روی است.

پس بر، ایشان واجب است که حق و حقیقت را از کتاب و سنت باز شناسند نه از روی عادت مردم.

کاش مردم این عادت را ترک کنند و فرهنگ تعزیه را بگون‌های ترتیب دهند که هرگاه مصیبت‌دید‌های را چه در بازار، چه در مسجد و چه در هر جایی ببینند به او تعزیه بگویند. همچنین تعزیه را مخصوص نزدیکان قرار ندهند؛ بلکه هر مصیبت‌زد‌های را تسلیت بگویند.

بعضی از مردم به موت بستگانشان اهمیت نمی‌دهند و چه بسا با مرگ نزدیکانشان خوشحال می‌شوند و این زمانی است که بین آن‌‌ها و فامیلشان نزاع و درگیری بوجود آمده باشد؛ و در هنگام مرگ او می‌گویند: سپاس برای الله که ما را از این فامیلمان راحت کرد.

پس تعزیه تن‌‌ها بر مصیبت‌دیدگان است- همانگونه که در حدیث آمده است-: «مَنْ عَزّي مُصَاباً فَلَهُ مِثْلُ أجْرِهِ» [۸۷۸]. «هرکس شخصی مصیبت‌دید‌های را تعزیه بگوید همچون خود او مأجور می‌گردد».

پس دقت کنید که در این حدیث پیامبرج کلمه‌ی «مُصَاباً» را بکار برده و نفرموده است که تعزیه مخصوص افرادی است که عزیزِ خودشان را از دست می‌دهند.

پس در این گونه مسایل بر طلبه‌‌ها واجب است که حقیقت را برای مردم روشن سازند، تا مردم بر هدایت گام بردارند.

شیخ ابن عثیمین- مجموع فتاوا و رسایل (۱۷/۳۷۳)

[۸۷۸] ترمذی (۱۰۷۳)، ابن ماجه (۱۶۰۲)، مسنى البزار (۱۶۳۲). بیهقی در «الکبیر» (۶۸۸۰) با سندی ضعیف. این حدیث موقوفاً نیز روایت شده است. (فیض‌القدیر) ۶/۱۷۹).