فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۸۶] حکم طواف وداع برای عمره گذار

س: حکم طواف وداع برای عمره گذاری که یک روز کامل یا مقداری از آن را بعد از اتمام عمره در مکه می‌ماند چیست؟

ج: اگر عمره گزار وقتی که به مکه می‌آید، نیت کرده باشد، که طواف کند و سعی را انجام دهد و پس از کوتاه کردن موی سر، باز گردد؛ نیازی به طواف وداع نیست، چرا که طواف عمره، به منزله‌ی طواف وداع است. اما اگر در مکه باقی ماند، قول راجح این است که طواف وداع به دلایل زیر بر او واجب است.

۱- رسول الله ج می‌فرماید: «لَا يَنْفِرنَّ أَحَدٌ حَتَّى يَكُونَ آخِرُ عَهْدِهِ بِالْـبَيْتِ» «کسی باز نگردد، تا آن که آخرین عملش در ایام حج طواف کعبه باشد». [۱۰۶۸] این حدیث عام است و همگان را شامل می‌شود.

۲- عمره، مانند حج است و رسول الله ج آن را حج اصغر نامیده است. در حدیث مشهوری بروایت عمرو بن حزم س - که مورد قبول أمت است رسول الله ج- می‌فرماید: «هِيَ الْـحَجُّ الْـأَصْغَرُ»: «عمره همان حج اصغر است» [۱۰۶۹] .

۳- رسول الله ج به یعلی بن امیه س فرمود: «اصْنَعْ فِي عُمْرَتِكَ مَا تَصْنَعُ فِي حَجِّكَ»: «کار‌هایی را که در حج انجام می‌‌دهی در عمره نیز ‌انجام بده» [۱۰۷۰].

اگر طواف وداع را در حج به جای آوردی، در عمره نیز ادا کن و فقط اعمالی از این حکم استثنا شده‌اند که علما بر آن اجماع کرده‌اند. مانند: وقوف به عرفه، گذراندن شب در مزدلفه و منی و رمی جمرات که به اجماع علما این موارد در عمره مشروع نیست، چون وقتی‌که انسان طواف می‌کند وظیفه‌اش را کامل‌ترانجام می‌دهد و مطمئن‌تر است. اگر شما طواف‌وداع را انجام دهید، ‌کسی‌از علما نگفته‌است که مرتکب اشتباهی شده‌اید؛ اما اگر بدون طواف آنجا را ترک کنید، بعضی‌می‌گویند:مرتکب اشتباه شده‌اید، چراکه طواف وداع را ادا نکرده‌اید!.

شیخ ابن عثیمین، فتاوی و رسائل للمعتمرین ۱/۲۴

[۱۰۶۸] مرجع سابق. [۱۰۶۹] دار قطنی در سنن (۲/۲۸۵/۲۲۲) وطبرانی در الکبیر۹/۴۴ (۸۳۳۶) ابن حبان ۶۵۵۹ وحاکم۱/۳۹۵- ۳۹۷ (۱۴۴۷)و بیهقی در سنن کبری ۷۰۴۷-۸۵۵۳ و هیثمی در مجمع الزوائد (۳/۷۴) می‌گوید: طبرانی آن را در الکبیر روایت کرده است ودر آن‌هشام بن سلیمان است که گروهی او را ضعیف قرار داده‌اند و امام بخاری او را ثقه دانسته است. [۱۰۷۰] مسلم /۱۱۸۰.