فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۰۶] روش نماز استسقاء (طلب باران)

س: روش نماز استسقاء چگونه است؟ آیا نماز استسقاء تن‌‌ها یک خطبه دارد؟ در نماز استسقاء نماز مقدم است یا خطبه؟

اگر کسی از نماز‌های استسقاء یا عیدین باز بماند، آیا می‌تواند قضایی آن‌‌ها را به جا آورد؟

گفتن کلمه (استقیموا) به هنگام اقامه نماز که از طرف برخی از ائمه گفته شود، چه حکمی‌دارد؟

ج: این سؤال در زمان مناسبی مطرح شده است، چون همین امروز نماز استسقاء را برگزار کردیم. نماز استسقاء به معنی طلب باران است. طلب باران با شیوه‌‌های مختلفی انجام می‌گیرد:

شما گاهی در حالت سجده دعای طلب باران می‌کنید و این کار را در حالی که در میان دوستانت هستی، می‌توانی انجام بدهی. همچنین خطیب جمعه در حال ایراد خطبه اقدام به دعای طلب باران می‌کند. گاهی همراه با مردم به عیدگاه می‌رود و با آنان نماز طلب باران را می‌خواند.

- روش نماز باران مانند نماز عید است.

- اما خطبه‌اش مانند خطبه عید نیست چون عید دو خطبه دارد و نماز باران تن‌‌ها یک خطبه خوانده می‌شود. گفته شده که عید یک خطبه دارد.

دلایل صحیح حکایت مؤید این هستند که خطبه‌ی نماز عید یکی است. لیکن رسول الله ج اول برای مردان خطبه ایراد می‌کرد و سپس از منبر پایین می‌آمد و به‌سوی جمعیت زنان شرکت کننده در نماز عید می‌رفت و آن‌‌ها را وعظ و نصیحت می‌کرد.

اما استسقاء تن‌‌ها یک خطبه دارد؛ حتی کسانی که برای عید دو خطبه قائل‌اند معتقدند که نماز استسقاء یک خطبه دارد.

اما این که خطبه، قبل از نماز باشد و یا بعد از نماز (در استسقاء) فرق نمی‌کند. هر دو امر جائز است. چنان چه امام از وقتی که به عیدگاه می‌آید و رو به قبله دعا را شروع می‌کند و مردم آمین بگویند جائز است. اگر خطبه را بعد از نماز موکول کند، این هم جائز است و کفایت می‌کند. خلاصه این که در این موضوع گنجایش وجود دارد. این را گفتم تا مردم از پیش نمازانی که خطبه و دعا را پیش از نماز استسقاء انجام می‌دهند متنفر و بدبین نشوند چون این عمل از خود پیامبر ج ثابت است [۸۳۷].

اما در مورد قضای نماز استسقاء، بنده حدیثی از پیامبر ج در این زمینه ندیده ام، ولی اگر قضای آن را بجا آورد و خودش دعا نمود اشکالی ندارد.

لیکن نماز عید قضا ندارد، چون نماز عید با روشی معین و پشت سر یک امام ادا می‌شود؛ پس هرگاه کسی با امام نرسید، نمی‌تواند آن را قضا به جا آورد.

همچنین نماز جمعه اگر فوت شود قضای آن بجا آورده نمی‌شود. باید بجای آن نماز ظهر را خواند چون ظهر بدل از جمعه است. اما برای نماز عید بدلی از سوی پیامبر اکرم ج بیان نشده است، لذا اگر کسی به همراه امام به آن نرسد قضای آن برایش جایز نیست.

اما در مورد تکبیرات زوائد که بعد از تکبیر تحریمه قرار دارند، باید بگویم که هرگاه شما بعد از انت‌‌های تکبیرات به نماز امام ملحق شدید تکبیرات را اعاده نکنید، چون این تکبیرات سنت هستند که محل آن‌‌ها برای شما فوت شده، بنابراین در حق شما ساقط هستند.

درخواست ائمه از مردم برای برابر نمودن صف‌‌ها در نماز عید و استسقاء همچون دیگر نماز‌های مشروع است، زیرا اگر این موضوع به مردم یاد آوری نشود، ممکن از آن غفلت بورزند. بنابراین هر نمازی که با جماعت برگزار می‌شود بایستی امام مردم را آگاه کند وبه آن‌‌ها بگوید: «اسْتَوُوا، اعْتَدِلُوا » [۸۳۸]. «صف‌هایتان را راست و برابر کنید».

اما گفتن لفظ (استقیموا) توسط برخی ائمه هیچ اصل و اساسی ندارد. در احادیث پیامبر ج وارد نشده است. بنده خودم در مورد آن تحقیق کردم و حتی به برادران نیز گفته ام که پیرامون این موضوع تحقیق کنند، ولی برای آن هیچ اصلی از پیامبر ج نیافتیم. اصلاً گفتن (استقیموا) هیچ توجیهی ندارد، ولی برای این که منظور از (استقیموا) استقامت در دین است که زمان گفتن آن در حین برپایی نماز نیست، بلکه اینجا محل گفتن کلماتی است که به برابر کردن صفوف و راست ایستادن امر بکنند: مانند: «أقيموا صفوفكم.. سووا صفوفكم » صف‌‌ها را راست کنید و...

شیخ ابن عثیمین- مجموعه فتاوا و رسائل (۱۶/۳۴۵)

[۸۳۷] این موضوع از حدیث ام المؤمنین عائشه ل روایت شده است. مراجعه شود به: ابو داود (۱۱۷۳) و صحیح بخاری (۱۰۲۴). [۸۳۸] کلمه‌ی ( (استووا)) در مسلم و... آمده و کلمه ( (اعتدلوا)) در ابو داود (۶۷۰) و ابن حبان (۲۱۲۸) و بیهقی در ( (الکبری)) (۵۱۳۵) آمده است.