[۱۷] آیا خانم مطلقه ای که شوهرش وفات کرده ارث می‌برد؟
س: مردی همسرش را طلاق می‌دهد و ناگهان خود شوهر وفات می‌کند آیا همسر مطلقه‌اش از او ارث می‌برد، با این احتمال که همسر در زمان عده است یا این که عده‌اش تمام شده است؟
ج: تفصیل این مسئله به شرح زیر است:
اگر زن مطلقه، در حال گذراندن عده و طلاق رجعی است، حکم ایشان مانند حکم زوج‌های است که هیچ طلاقی بر او واقع نشده است، و از عده‌ی طلاق، وارد عده‌ی وفات می‌شود؛ طلاق رجعی این است که شوهرش او را بعد از دخول، طلاق دهد، بدون دریافت عوضی از همسرش (یعنی خلع نباشد) و طلاق اول یا دوم باشد؛ در صورت مرگ شوهر، همسر ارث می‌برد؛ بدلیل گفته الهی که می‌فرماید: ﴿وَٱلۡمُطَلَّقَٰتُ يَتَرَبَّصۡنَ بِأَنفُسِهِنَّ ثَلَٰثَةَ قُرُوٓءٖۚ وَلَا يَحِلُّ لَهُنَّ أَن يَكۡتُمۡنَ مَا خَلَقَ ٱللَّهُ فِيٓ أَرۡحَامِهِنَّ إِن كُنَّ يُؤۡمِنَّ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۚ وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِي ذَٰلِكَ إِنۡ أَرَادُوٓاْ إِصۡلَٰحٗاۚ وَلَهُنَّ مِثۡلُ ٱلَّذِي عَلَيۡهِنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِۚ﴾ [البقرة: ۲۲۸]. «و زنان طلاق داده تا سه پاکی منتظر بمانند، و اگر به الله و روز قیامت ایمان دارند، جایز نیست آنچه الله تعالی در رحمهایشان آفریده پنهان دارند، و شوهرانشان اگر سر آشتی دارند، به باز آوردشان در این (مدت) سزاوارترند، و برای این زنان به طور شایسته (حقوقی) است همپای آنچه (از تکالیف) بر عهده شان است».
گفتار الهی که می‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّبِيُّ إِذَا طَلَّقۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَأَحۡصُواْ ٱلۡعِدَّةَۖ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ رَبَّكُمۡۖ لَا تُخۡرِجُوهُنَّ مِنۢ بُيُوتِهِنَّ وَلَا يَخۡرُجۡنَ إِلَّآ أَن يَأۡتِينَ بِفَٰحِشَةٖ مُّبَيِّنَةٖۚ وَتِلۡكَ حُدُودُ ٱللَّهِۚ وَمَن يَتَعَدَّ حُدُودَ ٱللَّهِ فَقَدۡ ظَلَمَ نَفۡسَهُۥۚ لَا تَدۡرِي لَعَلَّ ٱللَّهَ يُحۡدِثُ بَعۡدَ ذَٰلِكَ أَمۡرٗا١﴾ [الطلاق: ۱]. «ای پیامبر! چون زنان را طلاق دهید، آن‌ها را به وقت عده شان (پاک شدن از حیض)طلاق دهید، و حساب عده را نگهدارید و از الله، پروردگارتان بترسید. آن‌ها را (در دوران عده) از خانه هایشان بیرون نکنید و (آن‌ها هم) از خانه هایشان بیرون نروند، مگر آنکه مرتکب کار زشت آشکاری شده باشند و این‌ها حدود الهی است، و هر‌کس از حدود الهی پا فراتر نهد قطعاً به خود ستم کرده است. تو نمی‌دانی شاید الله پس از آن، امری پدید آورد.پروردگار به زوجه‌ی مطلقه، امر نموده است که در زمان عده در منزل شوهرش بماند».
فرموده: ﴿لَا تَدۡرِي لَعَلَّ ٱللَّهَ يُحۡدِثُ بَعۡدَ ذَٰلِكَ أَمۡرٗا﴾ [الطلاق: ۱]. «تو نمی‌دانی شاید، پروردگار پس از آن، امری پدید آورد. یعنی مرد به زنش رجوع کند».
اما اگر زن مطلق‌های که شوهرش به طور ناگهانی وفات نموده است در حال گذراندن عده از طلاق بائن است؛ مثلاً شوهر طلاق سوم را بر او واقع نموده است؛ یا عده عده‌ی فسخ، است و عده‌ی طلاق نیست – در این صورت زن از شوهر ارث نمی‌برد و عده‌اش از عده طلاق وارد عده وفات نمی‌شود. اما در یک حالت با وجود این که طلاق، بائن است باز هم زن ارث می‌برد و آن در صورتی است که شوهر در مرض وفات همسرش را طلاق دهد؛ زیرا در این صورت شوهر متهم است که به منظور محروم کردن همسرش از ارث او را طلاق داده است. بنابراین با وجود طلاق بائن باز هم زن ارث می‌برد هرچند عده زن تمام شده باشد، اما تا زمانی که شوهر نکرده است؛ اگر زن پس از پایان عده با فردی دیگر ازدواج نمود، دیگر میراث نمی‌برد.
فتاوی شیخ ابن عثیمین (۲/۸۲۰)