[۱۶] حکم تأخیر نماز صبح از وقت آن
س: جوانی علاقه‌مند به نماز هستم، ولی شب‌‌ها دیر می‌خوابم و ساعت را روی هفت صبح (که آفتاب طلوع نموده) کوک می‌کنم، سپس نماز خوانده و برای تدریس و سخنرانی علمی بیرون می‌روم و احیاناً در روز‌های پنج‌شنبه و جمعه خیلی دیر یعنی یکی دو ساعت قبل از نماز ظهر از خواب بیدار می‌شوم و نماز فجر را می‌خوانم. با علم به این‌که اغلب اوقات نماز را در منزلم می‌خوانم، در حالی که مسجد جامع نزدیک منزلم است. یکی از دوستانم مرا آگاه ساخته که این کار جایز نیست، امیدوارم که حکم مسئله‌ی یاد شده را توضیح دهید. الله تعالى به شما پاداش نیکو دهد!.
ج: هرکس عمداً ساعت را برای بعد از طلوع آفتاب کوک کند تا برای نماز صبح بیدار نشود و آن را در وقت خودش نخواند در حقیقت به طور عمد نمازش را ترک کرده است، و با این کار از دیدگاه جمعی از علما، شخص با ترک عمدی نماز کافر می‌گردد.
همین است حکم کسی که نماز صبح را عملاً تا نزدیکی نماز ظهر به تأخیر‌انداخته و در وقت ظهر می‌خواند. اما کسی که به علت غلبه‌ی خواب و یا فراموشی وقت نماز را از دست می‌دهد گناهی متوجه او نمی‌شود و باید به محض این‌که بیدار شد یا به یادش آمد نماز فوت شده‌اش را بخواند.
اما کسی که از روی عمد نماز را ترک دهد و یا ساعتش را برای بعد از وقت نماز کوک کند تا در وقت معین بیدار نشود، این کار نوعی تعمد در ترک نماز محسوب می‌شود، و این شخص با این کارش مرتکب منکری عظیم می‌شود؛ ولی آیا کافر می‌شود یا نه؟
علما در این مسئله اختلاف نظر دارند، عد‌های می‌گویند که کافر (به کفر اکبر) می‌شود اگر چه وجوب نماز را انکار نکند؛ جمهور علما می‌گویند: که این کار موجب کفر اکبر نیست مگر این‌که وجوب آن را انکار کند. ولی همان‌طوری که گفتیم جمعی از علما این عمل را موجب کفر اکبر می‌دانند و همین امر از صحابه‌ی کرام ش منقول است.
رسول الله ج فرموده است: «إنَّ بَيْنَ الرّجُلِ وبين الشِّرْكِ وَالكُفِر تَرْكُ الصّلَاةِ» [۶۹۱]. «فاصله‌ی بین انسان و کفر و شرک ترک نماز است». «الْـعَهْدُ الّذي بَيْنَنَا وبَيْنَهُمْ الصّلاةُ، فَمَنْ تَرَكَهَا فَقَدْ كَفَرَ» [۶۹۲]. «وجه شناخت ما و آنان (مشرکین و کفار) نماز است؛ پس هر کسی که آن را ترک دهد کافر می‌گردد».
همچنین ترک نماز جماعت امری منکر و ناجایز است. بر مکلف واجب است که نمازش را در مسجد بخواند، به دلیل روایت عبدالله بن ام‌مکتوم س که مردی نابینا بود و خدمت پیامبر ج آمد و گفت:ای پیامبر! من نابینا هستم و کسی را ندارم که مرا به مسجد بیاورد، آیا نمازم را در خانه بخوانم؟ رسول الله ج در ابتدای امر به او اجازه داد و سپس صدایش کرد و فرمود: «هَلْ تَسْمَعُ النِّدَاءَ بِالصَّلَاةِ؟ قَالَ: نَعَمْ. قَالَ: فَأَجِبْ» [۶۹۳]. «آیا اذان را می‌شنوی؟ گفت: بله، پیامبر ج فرمود: پس ندای مؤذن را اجابت کن – یعنی برای نماز به مسجد بیا».
ببینید، نابینای معذور با وجود این‌که کسی را نداشت که او را به مسجد بیاورد ولی باز هم رسول الله ج به او امر کرد که برای نماز به مسجد بیاید، پس شخص سالم و بینا چگونه می‌تواند در خانه نماز بخواند؟ منظور این است که بر مسلمان واجب است که در مسجد نماز بخواند و برای او جایز نیست که با وجود نزدیک بودن مسجد در خانه، نماز بخواند و در امر نماز جماعت سهل‌انگاری کند.
از جمله، احادیثی که در این مورد وارد شده است حدیث: «مَنْ سَمِعَ النِّداءَ فَلَمْ يَاْتِهِ؛ فَلا صَلاة لَهُ الاّ مِنْ عُذْرٍ» است [۶۹۴]. «هرکس اذان را بشنود و (برای خواندن نماز به مسجد) نرود، نمازش قبول نمی‌شود؛ مگر این‌که عذری داشته باشد».
از ابن عباس ب پرسیدند: عذری که شرکت در جماعت را ساقط می‌کند چیست؟گفت: ترس است یا بیماری.
در صحیح مسلم از عبدالله بن مسعود س روایت شده است: «لقد رأيتنا في عهد رسول الله ج وما يتخلف عن الصلاة في الجماعة إلا منافق أو مريض». «در زمان رسول الله ج هیچ‌کس از نماز جماعت باز نمی‌ماند؛ مگر فرد منافقی یا بیماری» [۶۹۵].
شیخ ابن باز- مجموعه فتاوا و مقالات متنوعه (۱۰/۳۴۷)
[۶۹۱] تخریج این حدیث در همین باب در فتوای شماره‌ی (۶) گذشت. [۶۹۲] تخریج این حدیث در همین باب در فتوای شماره‌ی (۶) گذشت. [۶۹۳] مسلم (۶۵۳). [۶۹۴] ابن ماجه (۷۹۳)، دارقطنی (۱/۴۲۰، ۴۲۱)، ابن حبان (۲۰۶۴)، حاکم (۱/۲۴۵، ۲۴۶، (۸۹۳-۸۹۶). از ابن عباس ب با اسناد شرایط مسلم. به «أرواء الغلیل شیخ آلبانی رحمه الله علیه مراجعه کنید. ج۲ شماره‌ی (۵۵۱). [۶۹۵] مسلم (۶۵۴).