فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۲۷۲] حکم عکس‌های جشن عروسی

س: به این گفتار توجه کنید: آنچه بین مردم عرف شده و آن را تقریبا از سال ۱۳۹۰ هـ به خاطر داریم عروس و داماد در جشن‌‌های عروسی، با هم عکس می‌اندازند و همچنین خانواده‌ی داماد و عروس، عکس‌‌ها را جهت احترام بین خویشان و نزدیکان تقسیم می‌کنند. کمتر اتفاق می‌افتد که در عروسی عکس گرفته نشود. شاید در حد ۱۰%، البته عقل سالم این کار را انکار می‌کند، نظر دین در این مورد چیست؟ لطف کنید از طریق رادیو، روزنامه یا مجله‌ی الدعوة، در این مورد نظرتان را ارائه دهید.

ج: گرفتن عکس داماد، عروس و خانواده‌ی آنان آنگونه که در سؤال مطرح شد حرام است و از کار‌های اشتباه است. زیرا گرفتن عکس حرام می‌باشد و از گناهان کبیره است. اصل در عکس این است که عکس موجودات زنده اعم از حیوان یا انسان حرام است. خواه به شکل مجسمه باشد یا نقاشی بر کاغذ، پارچه یا دیوار و یا با دوربین عکاسی. زیرا احادیث صحیحی از پیامبر ج روایت شده است که از کشیدن عکس نهی نشده، و انجام دهنده‌ی آن را لعنت نموده و به عذاب دردناک وعده داده است.

در گذشته همین عکس‌‌ها موجبات شرک به الله تعالى را فراهم آورده است. طوری که مردم مقابل آن می‌ایستادند و آن را تعظیم می‌کردند و به آن تقرب می‌جستند. احترامی را که جز برای الله تعالى روا نیست برای آن‌‌ها انجام می‌دادند. در عکس شباهت به خلقت و آفرینش پروردگار است. برخی از عکس‌ها بستر فتنه انگیز هستند. همچون عکس هنرپیشگان و زنان برهنه و زنانی که آنان را ملکه‌‌های زیبایی می‌نامند.

احادیثی که بر حرمت تصویر دلالت دارند، عبارتند از: حدیث عبدالله بن عمر س که می‌گوید: رسول الله ج فرمود: «إِنَّ الَّذِينَ يَصْنَعُونَ هَذِهِ الصُّوَرَ يُعَذَّبُونَ يَوْمَ الْـقِيَامَةِ، ويُقَالُ لَهُمْ: أَحْيُوا مَا خَلَقْتُمْ» [۴۴۲] . «کسانی که این تصاویر را می‌سازند در قیامت عذاب داده می‌شوند و به آنان گفته می‌شود آنچه را که ساخته‌اید زنده کنید».

و نیز حدیث عبدالله بن مسعود س که می‌گوید: از پیامبر ج شنیدم که فرمود: «إِنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَذَابًا يَوْمَ الْـقِيَامَةِ الْـمُصَوِّرُونَ» [۴۴۳]. «معذبترین مردم در روز قیامت کسانی هستند که تصویر می‌کشند».

حدیث ابوهریره س که می‌گوید: از پیامبر ج شنیدم که فرمود: «قَالَ اللَّـهُ تعالى وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذَهَبَ يَخْلُقُ خَلْقًا كَخَلْقِي، فَلْيَخْلُقُوا ذَرَّةً أَوْ لِيَخْلُقُوا حَبَّةً أَوْ لِيَخْلُقُوا شَعِيرَةً» [۴۴۴]. «الله تعالى می‌فرماید چه کسی ظالمتر از فردی است که تلاش می‌کند تا مانند آفرینش من بیافریند. پس (اگر راست می‌گویند) ذر‌های یا دان‌های گندم یا دان‌های جو بیافرینند» .

حدیث عایشه ل که می‌گوید: پیامبر ج از سفر آمد و پرد‌های را بر طاق آویزان کرده بودم که در آن عکس بود. وقتی پیامبر ج آن را دید. رنگ صورت مبارک از خشم تغییر کرد و فرمود: «يَا عَائِشَةُ، أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا عِنْدَ اللَّـهِ يَوْمَ الْـقِيَامَةِ الَّذِينَ يُضَاهُؤنَ بِخَلْقِ اللَّـهِ» [۴۴۵] «ای عایشه ل، معذبترین مردم نزد الله تعالى در روز قیامت، کسانی هستند که تلاش می‌نمایند تا کاری شبیه خلقت و آفرینش الله تعالى انجام دهند». عایشه ل می‌گوید: ما آن پرده را برداشتیم و یک یا دو بالش از آن درست کردیم.

حدیث ابن عباس س که می‌گوید: از پیامبر ج شنیدم که فرمود: «مَنْ صَوَّرَ صُورَةً فِي الدُّنْيَا كُلِّفَ يَوْمَ الْـقِيَامَةِ أَنْ يَنْفُخَ فِيهَا الرُّوحَ وَلَيْسَ بِنَافِخٍ» [۴۴۶].«هرکس در دنیا تصویری بسازد. روز قیامت وادار به دمیدن روح در آن می‌شود. در حالی که توان این کار را ندارد» .

حدیث دیگری از ابن عباس س که می‌گوید: پیامبر ج فرمود: «كُلُّ مُصَوِّرٍ فِي النَّارِ يَجْعَلُ لَهُ بِكُلِّ صُورَةٍ صَوَّرَهَا نَفْسًا فَتُعَذِّبُهُ فِي جَهَنَّمَ» . «هر کسی که تصویر می‌سازد در آتش است. در قبال هر تصویر برای او جانی داده می‌شود تا در جهنم عذاب شود». ابن عباس ب می‌گوید: اگر چار‌های جز این نداری، پس تصویر درخت و موجودات بی‌جان را بکش [۴۴۷].

حدیث ابی جحیفه س از پیامبر ج که می‌گوید: «أنه لَعَنَ آكل الربا ومُوكِلَهُ ولعن المُصَوِّر» [۴۴۸] . «پیامبر ج دهنده و گیرنده‌ی ربا و تصویر ساز را لعنت فرمود».

عموم این احادیث بر تحریم تصویرِ جانداران به طور مطلق دلالت می‌کند. ولی تصویر چیز‌های بی‌جان مثل درخت، دریا و کوه و امثال آن‌ها، آن گونه که ابن عباس گفته جائز است. و هیچ کدام از یاران پیامبر ج بر ابن عباس ب ایراد نگرفتند؛ زیرا ابن عباس ب این فتوا را از این حدیث فهمیده بود. «أَحْيُوا مَا خَلَقْتُمْ». «زنده کنید آنچه را ساخته‌اید». و از این گفتار پیامبر ج که فرموده بود: «كُلِّفَ أَنْ يَنْفُخَ فِيهَا الرُّوحَ وَلَيْسَ بِنَافِخٍ». «وادار به دمیدن روح در آن می‌شود در حالی که توان دمیدن ندارند».

و بالله التوفیق. و صلی الله علی نبینا محمد وآله و صحبه و سلّم.

انجمن دائم پژوهش‌‌های علمی وافتا (۱/۴۸۱-۴۸۳)

[۴۴۲] بخاری (۵۹۵۱) – مسلم (۲۱۰۸). [۴۴۳] بخاری (۵۹۵۰) – مسلم (۲۱۰۹). [۴۴۴] بخاری (۵۹۵۳، ۷۵۵۹) و مسلم (۳۱۱۱). [۴۴۵] بخاری (۵۹۵۴) مسلم (۲۱۰۷). [۴۴۶] بخاری (۵۹۶۳) مسلم (۲۱۱۰). [۴۴۷] بخاری (۲۲۲۵) مسلم (۲۱۱۰) و اللفظ له إلا فی عبارة «ما لا روح فیه» فهی عند البخاری بنحوه. [۴۴۸] بخاری (۲۰۸۶، ۲۲۳۸).