فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۶۴] حکم بی‌توجهی دل از نماز

س: هنگامی‌که به نماز مشغول می‌شوم حواسم به نماز نیست، زیاد فکر می‌کنم و نمی‌فهمم که چه می‌خوانم و به همین صورت نماز به پایان می‌رسد و سپس آن‌را اعاده می‌کنم و باز هم همان حالت برایم پیش می‌آید تا جایی‌که تشهد اولی را فراموش می‌کنم و نمی‌دانم که چقدر خوانده‌ام... سپس سجده‌ی سهو می‌کنم. این مسئله باعث شده که دچار اضطراب، پریشانی و ترس شوم، خواهشمندم مسئله را توضیح دهید. متشکرم

ج: وسوسه‌‌ها از جانب شیطان است و بر شما واجب است که به نمازت توجه کنی و آن‌را با آرامش و بصیرت ادا کن.

الله تعالى فرموده است: ﴿قَدۡ أَفۡلَحَ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ١ ٱلَّذِينَ هُمۡ فِي صَلَاتِهِمۡ خَٰشِعُونَ٢﴾ [المؤمنون: ۱ -۲]. «بی‌گمان رستگارند مؤمنان، آنان‌که در نمازشان خشوع دارند».

هنگامی که رسول الله ج شخصی را دید که نمازش را نادرست و بدون طمأنینه می‌خواند دستور داد تا نمازش را تکرار نماید و به او گفت: «إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلاةِ فَأسْبِغ الْـوُضُوءَ، ثُمّ اسْتَقْبِلِ الْـقِبْلَةَ فَكَبِّرْ، ثُمَّ اقْرَأْ مَا تَيَسَّرَ مَعَكَ مِنَ الْـقُرْآنِ، ثُمَّ ارْكَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ رَاكِعًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَعْدِلَ قَائِمًا، ثُمَّ اسْجُدْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ سَاجِدًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ جَالِسًا، ثُمَّ افْعَلْ ذَلِكَ فِي صَلاتِكَ كُلِّهَا» [۷۷۵]. «هرگاه به نماز بلند شدی وضوی کامل بگیر، سپس رو به قبله کن و تکبیر بگو، سپس آنچه از قرآن که برایت ممکن باشد بخوان، آن‌گاه به رکوع برو تا این‌که در حالت رکوع بدنت بی‌حرکت و آرام گردد، سپس از رکوع بلند شو تا این‌که در حالت ایستادن راست و بی‌حرکت شوی، آن‌گاه سجده را به جا آور تا این‌که در حالت سجده آرام و بی‌حرکت شوی، سپس سرت را از سجده بردار تا این‌که به حالت نشسته آرام بگیری، سپس این عمل را در تمام رکعت‌‌های نمازت انجام بده».

در نماز اگر احساس کنی که در جلوی الله تعالى ایستاده و با او مشغول مناجات هستی، این احساس شما را به خشوع و خضوع در نماز وا می‌دارد و باعث می‌شود که شیطان از شما فاصله گرفته و از وسوسه‌‌های او در امان بمانید.

هرگاه وسوسه‌‌های شیطانی در نماز بر تو زیاد گردد، در جانب چپ خود سه بار فوت کن و سه بار از شیطان ملعون به الله پناه ببر (سه بار اعوذ بالله من الشیطان الرجیم بگو) اگر چنین کنی ان شاء الله مشکلت برطرف می‌شود؛ رسول الله ج به برخی صحابه که مشکل شما را داشتند، به همین صورت راهنمایی فرمود [۷۷۶].

البته بر تو لازم نیست که به سبب وسواس نمازت را اعاده کنی، لیکن اگر موجبات سجده‌ی سهو پیش بیاید لازم است که آن‌را به انجام برسانی؛ مثلاً، تشهد اوّل را سهواً ترک دادی، یا گفتن تسبیح را در رکوع و یا سجده فراموش نمودی و یا دچار شک و تردید گشتی که آیا سه رکعت خوانده‌ام یا چهار؟ در همه این صورت‌ها سجده‌ی سهو لازم می‌شود. در صورتی‌که شک نمودی که آیا سه رکعت خوانده‌ام یا دو، آن‌‌ها را دو رکعت قرار بده و پس از پایان نماز و قبل از سلام سجده‌ی سهو بکن، چون پیامبر ج به همین کار دستور داده است.

الله تعالى شما را از شیطان پناه دهد و به آنچه که رضای اوست موفق بگرداند.

شیخ ابن باز- کتاب الدعوة (۱) ص (۷۶)

[۷۷۵] تخریج آن در فتوای شماره‌ی (۶۲) از همین باب گذشت. [۷۷۶] مسلم (۲۲۰۳) از حدیث عثمان بن ابوالعاص س.