فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۴۲] جایز بودن دعا خواندن بر دیگران و کراهت طلب آن از دیگران

س: در (کتاب التوحید) شیخ محمد بن عبد الوهاب در حدیث شماره هفتاد خواندیم که... آن‌‌ها کسانی هستند که دم نمی‌کنند و دم و دعا نمی‌گیرند، در کتاب (زاد المعاد) ابن قیم آمده است که پیامبر ج بعضی از اصحاب خود را دم نمود، آیا این عمل پیامبر ج به معنی نسخ این حدیث است؟ یا از افعال خاص به ایشان می‌باشد؟

ج: من کتاب التوحید را خوانده ام و در آن این کلمه «لا یرقون» دم نمی‌کنند را نیافتم و اگر سؤال کننده آن را دیده حتماً نسخ‌های که در دست اوست، نسخه درستی نیست. روایتی که در کتاب التوحید خوانده ایم در آن چنین آمده است: «هُمُ الَّذِينَ لاَ يَتَطَيَّرُونَ، وَلاَ يَسْتَرْقُونَ، وَلاَ يَكْتَوُونَ، وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ [۱۷۳۶] «آن‌‌ها کسانی هستند که بد فالی نمی‌گیرند، و دعا و افسون نمی‌گیرند، و داغ نمی‌کنند، و بر پروردگارشان توکل می‌نمایند».

اگردر بعضی از نسخه‌‌ها «لا يرقون» آمده ممکن است از روایت ضعیفی گرفته شده، چون همین حدیث در بعضی از روایات بخاری و مسلم چنین آمده: « [۱۷۳۷] وَلا يَسْتَرْقُونَ». اما علما گفته‌اند کلمه «لايرقون» اشتباه بعضی از راویان است و صحیح این است که «لا يسترقون [۱۷۳۸]».

پس اگر شما بر کسی دیگر دعا بخوانی به شما اجر می‌رسد و ضرری در این مورد عاید شما نمی‌شود، شما با کار خود به دیگران سود رسانیده ای، چنان که در روایت جابر بن عبدالله س آمده است که پیامبر ج فرمود: «مَنْ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ أَنْ يَنْفَعَ أَخَاهُ فَلْيَفْعَلْ [۱۷۳۹] «هر کسی از شما می‌تواند به برادرش سودی برساند این کار را انجام دهد».

اما اینکه شما از کسی دیگر بخواهی که بر شما دعا بخواند دلیل ضعف توحید شماست، و دلیلی است که شما بر خدا اعتماد و توکل ندارید، پس دعا خوان می‌تواند بر کسی دیگر غیر از خود دعا بخواند؛ اما اگر از کسی بخواهد که او را دم کند این کار جایز نیست.

الشیخ ابن جبرین- الکنز الثمین (۱/۱۹۲-۱۹۴).

[۱۷۳۶] بخاری (۵۷۵۲) مسلم (۲۲۰). [۱۷۳۷] هذا اللفظ فی روایة عند مسلم: (۲۲۰). [۱۷۳۸] انظر: «مجموع الفتاوی» لابن تيمية (۱/۱۸۲و ۳۲۸)، و «فتح الباری» (۱۱/۴۰۸و۴۰۹)و «الضعيفة» للالبانی (۳۶۹۰). [۱۷۳۹] مسلم (۲۱۹۹).