فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

فهرست کتاب

[۹۸] حکم این که می‌گویند: در آخرین آرامگاه خود دفن شد. (دُفن فی مثواه الأخیر)

[۹۸] حکم این که می‌گویند: در آخرین آرامگاه خود دفن شد. (دُفن فی مثواه الأخیر)

س: حکم این که برخی درباره‌ی میت می‌گویند: در آخرین آرامگاه خود دفن شد چیست؟

این که می‌گویند: «در آخرین آرامگاه خود دفن شد» گفتاری حرام و ناروا است؛ چرا که لازمه‌اش این است که قبر، آخرین مرحله‌ی زندگی انسان است. و این به نوعی انکارِ قیامت است. برای عموم‌ مسلمانان مشخص است که قبر آخرین مرحله، برای میت نیست؛ امّا کسانی که به روزآخرت[قیامت] ‌ایمان ندارند قبر از نظر آنان آخرین جاست ولی از نظر مسلمانان قبر آخرین جا نیست.

مردی روستایی این آیات را از کسی شنید: ﴿أَلۡهَىٰكُمُ ٱلتَّكَاثُرُ١ حَتَّىٰ زُرۡتُمُ ٱلۡمَقَابِرَ٢ [التکاثر: ۱ – ۲]. «(تفاخر و افزودن طلبی شما را به خود مشغول داشته است [تا زمانی که می‌میرید] به گورستآن‌ها می‌روید)».

مرد روستایی پس از شنیدن این آیات گفت: سوگند به الله که زیارت کننده (کسی‌که در قبر گذاشته ‌می‌شود) درآن مقیم نخواهد ماند! چون کسی که زیارت می‌کند، می‌رود پس ناگزیر ‌برانگیخته شدن از قبر‌ها در پیش است و این درست است. پس باید از چنین جملاتی پرهیز‌ شود، چون قبر آخرین جایگاه‌ نیست، بلکه آخرین جایگاه بهشت یا دوزخ در قیامت است.

شیخ ابن عثیمین (الفاظ ومفاهم فی میزان الشریعةص (۲۹)