فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۵۳] بر چه اساسی فرزند تابع پدرش می‌شود و بر چه اساسی تابع مادرش به حساب می‌آید؟

س: می‌گویند: فرزند در نسب، تابع پدرش است و در آزاد بودن یا برده بودن تابع مادرش می‌باشد. من در کتاب (عدة الباحث فی احکام التوراث) تألیف شیخ عبد العزیز بن ناصر الرشید دیدم که نوشته بود: در موضوع دین فرزند که او را مسلمان بنامیم و همچنین آزادی فرزند از بردگی (ولاء)، هر مورد از انتساب فرزند به پدر و مادر که بیشتر به نفع فرزند باشد، فرزند به همان طرف منسوب می‌شود. این بیانگر آن است که اگر فرزند قبل از رسیدن به سن تکلیف و فرض شدن نماز بمیرد، تابع پدرش می‌شود؛ اگر پدرش مسلمان باشد، بر او نماز جنازه خوانده می‌شود، گرچه مادرش مسلمان نباشد، اگر مادرش مسلمان بود بر فرزند نماز جنازه خوانده می‌شود؛ حتی اگر پدرش مسلمان نباشد، اگر اینطور است. دلایل آن را از کتاب و سنت شرح دهید.

ج: آنچه در مورد تابعیت فرزند گفته شده، آثار و نتایج آن در احکام دنیوی است، از قبیل: بردن ارث و یا محروم شدن از ارث، خواندن نماز جنازه بر کودکانی که قبل از رسیدن به سنّ تکلیف می‌میرند، غسل آن‌‌ها و دفن چنین کودکانی در گورستان مسلمین و آنچه در جواب ذکر شد با آنچه که شیخ عبد العزیز ناصر الرشید در کتابش (عدة الباحث) گفته است که: (فرزند در آزاد یا برده بودن تابع مادرش می‌باشد و در دین، تابع هر کدام از پدر و مادرش که دین بهتری داشته باشند قرار می‌گیرد و در ولاء و نسب تابع پدرش است) تناقضی ندارد.

آنچه شما از عبارت فهمید‌های که از پدر و مادر هر کدام که مسلمان باشد فرزند تابع او قرار می‌گیرد و در نتیجه غسل داده می‌شود و در گورستان مسلمین دفن می‌گردد؛ گرچه یکی از پدر یا مادر کافر باشد، فهم درستی است، چون فرزند بر فطرت اسلام متولد می‌شود، زیرا الله تعالی می‌فرماید: ﴿فَأَقِمۡ وَجۡهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفٗاۚ فِطۡرَتَ ٱللَّهِ ٱلَّتِي فَطَرَ ٱلنَّاسَ عَلَيۡهَا﴾ [الروم: ۳۰]. «روی خود را خالصانه متوجه آئین (حقیقی الله، اسلام) کن این سرشتی است که الله مردمان را بر آن سرشته است».

و پیامبر ج می‌فرماید: «كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى الْـفِطْرَةِ» [۱۴۲۰]. «هر نوزاد براساس فطرت به دنیا می‌آید».

اما اینکه فرزند در نسب، تابع پدرش است و در آزادی یا بردگی، تابع مادرش می‌باشد، دلیلش اجماع عملی است که در میان امت، نسل بعد از نسل بر آن عملاً اجماع شده است، و چون الله تعالی به طور کلّی می‌فرماید: ﴿ٱدۡعُوهُمۡ لِأٓبَآئِهِمۡ﴾ [الأحزاب: ۵]. «آنان را به نام پدرانشان صدا بزنید».

وبا لله التوفیق، وصلی الله علی نبینا محمد وآله وصحبه وسلم

فتاوای انجمن دائم پژوهش‌‌های علمی و افتا (۲۰/۳۴۱-۳۴۳)

[۱۴۲۰] بخاری (۱۳۵۸) و أطرافه فیه و مسلم (۲۶۵۸) روایت ابوهریره.